Wie tussen 1998 en 2003 het begin van de Amsterdamse Van Breestraat – schuin achter het Concertgebouw – passeerde, kon het niet ontgaan dat hier iets ernstig mis was. Voor de hele gevelrij van de nrs. 26 t/m 64, de rij ‘kleine huisjes’, lagen grote hopen uitgegraven grond, afgewisseld met puinbakken. Honderd jaar na de bouw kwam aan het licht dat er met de funderingen was gesjoemeld en nu dreigde de hele rij alsnog weg te zakken in de zompige, Amsterdamse veengrond.
De daders lagen letterlijk op het kerkhof. Het aannemersduo De Waal en Van der Eijk, later ironisch genoeg bekend geworden als funderingsspecialisten, hadden in 1898 zo’n haast gehad om op de grond van de vroegere boomkwekerij ‘Pomona’ twintig leuke huisjes neer te zetten, dat ze als fundering maar één rij palen hadden geslagen in plaats van de in Amsterdam gebruikelijke dubbele rij.
Omdat de huisjes qua constructie één geheel vormden, werden de eigenaren voor een oplossing in elkaars armen gedreven. Zij richtten een vereniging op, heel toepasselijk ook ‘Pomona’ genoemd, en uiteindelijk, na vier tot vijf jaar verbouwingsellende, kwam alles weer goed. U leest er alles over in het boekje, dat Ellen Rosenstein en ik in 2004 maakten over de geschiedenis van dit stukje van de Van Breestraat.
Maar er is meer. Veel bewoners en ex-bewoners leverden een bijdrage en benadrukten daarin hun verbondenheid met dit speciale ‘dorpsstraatje’ in Amsterdam Oud Zuid. Sommigen vertelden ons hun levensverhaal en zelf doken we in de historie van dit stukje grond, dat aanvankelijk onderdeel was van de gemeente Nieuwer-Amstel (Amstelveen) tot het in 1896 door Amsterdam geannexeerd werd. Daarvoor lag er een boom- en rozenkwekerij die werkelijk wereldberoemd was; zelfs de ex-keizerin van Frankrijk bracht er een bezoek.
Ons boekje, uitgebracht in maart 2005, kreeg een warm onthaal bij de bewoners van ‘de kleine van Bree’ en ook bij die van de overkant en elders. Het was in no time uitverkocht en achteraf verscheen er een lovende recensie over in ‘Ons Amsterdam’, febr. 2006.
Tien jaar later heb ik er een web-versie van gemaakt, opnieuw bewerkt en waar nodig verbeterd en voorzien van hyperlinks om in de tekst genoemde personen en locaties direct aanschouwelijk te maken, o.a. met Street View. Dat maakt het ook lezenswaard voor wie niet in de Van Breestraat woont, of heeft gewoond.
Om een indruk te geven van wat u zoal mag verwachten, hier een overzicht van de inhoud.
|
Een primeur binnen het straatboekengenre is 'De kleine van Bree', want dat gaat niet eens over een hele straat, maar slechts om een rijtje van 20 huizen in de Van Breestraat (achter het Concertgebouw) die, met hun twee verdiepingen en zolder lager zijn dan de rest van de straat: de nummers 26 t/m 64. De intellectuele, individualistische bewoners daarvan leerden elkaar beter kennen toen zij in 1998 samen werden geconfronteerd met funderingsproblemen van hun huizen. Bij de bouw van dit rijtje in 1898 bleek de aannemer, J.A. de Waal (van de Waalpaal), in strijd met de aanbestedingsvoorwaarden de zogeheten 'Rotterdamse fundering' te hebben toegepast: één palenrij in plaats van een dubbele rij. En die palen stonden bovendien veel te ver uit elkaar. Een eeuw later bleken de huizen snel te verzakken. Gunstig bijproduct van dat leed is dit boekje, met veel verhalen van en over bewoners of oud-bewoners, zelf geschreven of uit hun mond opgetekend door de samenstellers, dit aangevuld met wat losse historische documenten en een artikel over boomkwekerij Pomona, die hier lag vóórdat de straat gebouwd werd. Een beetje rommelig is het boekje wel, vol onnodige herhalingen. Maar dit kleine stukje straat bevat gelukkig méér kleurrijke figuren dan de hele Prinses Irenebuurt bij elkaar. Ook de voorheen middenstandsachtige Van Breestraat is sinds omstreeks 1980 een rijkeluisstraat, maar dan voor mensen die zich minder interesseren voor de beurskoersen dan voor de literatuur, kunst, muziek, geschiedenis en psychologie. Dichteres Elisabeth Eybers woonde er, de zoon van Frederik van Eeden, die het bureau van zijn beroemde vader liet staan voor de nieuwe bewoners (toevallig historici), schrijver Hans Vervoort woont er nog en dichter Jac. van Hattem woonde er pal tegenover. Kees Fens noteerde ooit ontroerd dat hij hier, 's avonds langslopend en binnenglurend, mensen een boek zag lezen in plaats van tv kijken. En tijdens een straatfeest brachten muzikale bewoners, onder wie Trijntje en Tjeerd Oosterhuis, hier ooit muziek ten gehore van J.B. van Bree (1801-1857), ooit nationaal beroemd dirigent van het Felix Meritisorkest en componist van de geruchtmakende opera 'Sappho', vorig jaar in dit blad besproken. Kortom: een boek vol snippers, maar boeiende snippers. 'Ons Amsterdam', Peter-Paul de Baar |
Deze website vormt een aanvulling op het boekje. U vindt hier een impressie van de presentatie van de gedrukte uitgave op 20 maart 2005 in de Obrechtkerk, verder de reacties van onze lezers en enkele artikelen, waarvoor in het boekje zelf geen plaats meer was: wie er in de jaren '30 in 'de kleine van Bree' woonden;
– 'De Bouwers', de koortsachtige bouwactiviteit van het duo De Waal en v.d. Eijk;
– 'De Kweker', speculaties en nagekomen informatie over de vele 'ups' en latere 'downs' in het leven van de intrigerende Jac. P. R. Galesloot;
– een bijdrage van 'writer in residence' Hans Vervoort, getiteld 'Van Breestraat';
– een oorlogservaring, een kennismaking met een bijzondere dame in een bijzonder huis.
– 'Logeren in de Van Bree' is nieuw, aug. 2016, en vertelt de geschiedenis van een familie die van 1932–1960 op nr. 40 woonde.
– Ook nieuw (2016–2017) is de rubriek 'Oud Nieuws', een bonte verzameling van alles wat ik over bewoners heb aangetroffen in kranten, tijdschriften en oude telefoonboeken, van 1900 tot 1990. Daar hoort ook een overzicht bij, waarin te zien valt wie er in een jaar of periode in een bepaald huis woonden en wie elkaars buren waren.
Mocht u zelf over informatie beschikken over dit speciale stukje Van Breestraat, over vroegere bewoners, persoonlijke ervaringen, dan houden we ons aanbevolen. U kunt altijd contact met ons opnemen via ons e-mailadres: de kleinevanbree.
Ronald Langereis
Ben je hier verdwaald via een link op een zoekpagina?
Begin dan op 'de kleine van Bree'