het oliefantoom [2005 - 2006]

Iran verdient momenteel US$50 miljard/jr aan olie-export, maar ziet zich nu al genoodzaakt een deel van zijn benzinebehoefte te dekken met importen. De jaarlijkse teruggang in productie bedraagt naar schatting 10 à 12% en dit betekent dat er binnen 10 jaar niets meer te exporteren valt. Daarmee zou de belangrijkste inkomstenbron van het land opdrogen, wat tot grote interne instabiliteit zou leiden, maar niet alleen intern, dunkt me.
Binnen de OPEC heeft Iran momenteel een exportquotum van 4 miljoen bbd, maar in 2006 kwam het niet boven de 3,7 m/bbd, een gat van 300.000 bbd, oftewel een verlies aan inkomsten van US$5,5 miljard op jaarbasis. Gezien de deplorabele staat van de hardware, de productiedaling en een explosief groeiende binnenlandse vraag, valt een scherpe daling in Iraanse olie-exporten te voorzien en daarmee een aanzienlijke en eerder dan verwachte verkrapping van de beschikbare hoeveelheid olie voor de wereldmarkt.
Stern besluit zijn verklaring met de opmerking dat Amerika er het beste aan doet zo'n twee jaar te wachten met een escalatie van zijn conflict met Iran. Bombarderen is niet nodig, als Amerika rustig afwacht, stort het land vanzelf in elkaar.
Dat klinkt 'geruststellend', maar de vraag is, hoe realistisch zo'n benadering is. Rusland en vooral China hebben er alle belang bij, dat Iran blijft exporteren. Wie weerhoudt hen ervan de modernisering van het Iraanse oudroest ter hand te nemen in ruil voor een deel van de opbrengst. Of Amerika daar rustig bij blijft toekijken, valt te betwijfelen en Europa zal daar bepaald ook niet neutraal tegenoverstaan, zeker niet als zo'n deal zou betekenen dat de Iraanse olie die nu voor Europa bestemd is, mettertijd de andere kant op gaat stromen.
Een andere vraag is, of Ahmedinejad zelf bedaard toekijkt hoe het water hem tot de lippen stijgt. Als de situatie voor het regiem inderdaad zo nijpend is, kan de verleiding bijzonder groot worden om het zuiden van Iraq binnen te vallen en zich samen met de Shi'itische broeders aan de andere kant van de grens meester te maken van de olievelden bij Basrah.
In 2007 $100 per vat? Het heeft er alle schijn van.

Toevoeging 11 oktober 2008
Het duurde uiteindelijk tot begin 2008 eer er voor een vat olie US$ 100 moest worden betaald, maar toen ging het ook hard. Het plafond bleef net boven US$ 147 steken, maar die prijs hield niet lang stand. De olieproducerende landen die door de overweldigende stroom oliedollars ver boven hun stand waren gaan leven, waaronder Iran, zagen tot hun chagrijn de prijs per vat kelderen door de steeds dieper invretende gevolgen van de kredietcrisis en de onder invloed daarvan dreigende, wereldwijde recessie en de teruglopende vraag naar olie. Afgelopen vrijdag lag de prijs voor een vat 'US light crude' op US$ 78.

Maar wat me opeens trof, was dat alles wat een miljard Indiërs samen in een jaar verdienen, gelijk is aan (na herziening dus zelfs US$81 miljard minder! dan) wat 300 miljoen Amerikanen MEER importeren, dan ze zelf uitvoeren! Waar alle Indiërs een jaar voor moeten ploeteren, lenen de VS er gewoon bij, op de pof! En als we dan nog even doorlezen, in GEAB N° 10, (Global Europe Anticipation Bulletin), zien we dat de nieuwe schulden die de VS er in 2006 hebben bijgemaakt - 750 miljard van het handelstekort, plus een federaal begrotingstekort van ca. 900 miljard dollar - hun bovendien helemaal niks kost. Hun schuld aan de rest van de wereld is weliswaar NOMINAAL fors gestegen, maar omdat die schuld in US-dollars luidt en de dollar dit jaar zo'n 13% in waarde is gedaald, is de totale, reële schuld van de VS aan de rest van de wereld sneller afgenomen, dan de gigantische som die ze er dit jaar hebben bijgeleend. Blijkbaar lukt het de Amerikanen dus om van de wind te leven, maar voor hoe lang nog?
Steeds meer commentatoren op de financiële forums die ik lees, zien 2007 (en de jaren erna) met angst en beven tegemoet. Er zijn ook forums en zgn. beursgoeroes voor wie de bomen nog steeds tot in de hemel groeien. Het producentenvertrouwen in Euroland, m.n. in Duitsland en Nederland, is zelden zo hoog geweest. Er wordt een sterke groei van de wereldhandel verwacht en daarom blijft 'tricky' Trichet van de ECB de basisrente verhogen om inflatie geen kans te geven, maar waar is al dit vertrouwen op gebaseerd? Alles in aanmerking genomen - een gestaag doorvretende hypotheekramp, een onvoorstelbare schuldenlast, een afnemend vertrouwen in de dollar als reservevaluta van de wereld, het militaire echec in Iraq, enerzijds de exponentiële groei, anderzijds de snelle demografische veroudering van de wereldbevolking, de zich steeds duidelijker manifesterende milieuschade en de gevolgen van 'global warming' en de daarmee gepaard gaande teruggang van de wereldvoedselproductie en tenslotte het feit, dat de energieproductie wereldwijd niet meer groeit, in tegenstelling tot de geldhoeveelheid; die groeit juist in een onvoorstelbaar tempo met biljoenen per jaar. (Riep iemand daar: Inflatie?) - dit alles bij elkaar zou zelfs de grootste optimist toch tot nadenken moeten stemmen over de houdbaarheid van alle huidige groeiscenario's, tenzij..., tenzij hij een bord voor z'n kop heeft, natuurlijk.
Zolang al die optimisten met zo'n bord blijven rondlopen, blijft de race van steeds maar hogere beursrecords intact, maar bij een depreciërende dollar lijkt die race voor iemand die een stap opzij doet en het tafereel aanschouwt, verdacht veel op een run naar de top op een lawine die met toenemende snelheid de helling afschuift.

In 2007 wordt voor een totaal van US$ 1 biljoen (US$ 1000 miljard) aan uitstaande hypotheekleningen de rente aangepast. Voor een groeiend deel van de bevolking - dat ook nog eens voor duizenden dollars rood staat op creditcardrekeningen - zijn de hogere lasten niet meer op te brengen. Met bloedend hart zetten zij hun huis te koop en moeten dan ervaren dat er nauwelijks kopers voor zijn. De voorraad te koop staande huizen groeit met de dag en hier en daar beginnen de vraagprijzen al te dalen, maar de grote klap wordt pas volgend jaar verwacht. Het gevolg is wel, dat steeds meer mensen steeds minder te besteden hebben en je kon er dan ook op wachten, dat de Amerikaanse economie - die volgens de offiële cijfers een 'gezonde groei' vertoonde - zou gaan afzwakken. Het moment dat de waarheid niet meer te ontkennen valt, is nu aangebroken - over een 'inconvenient truth' gesproken!

Als het daarbij bleef, was de ramp misschien nog te overzien, maar als de motor van de wereldeconomie begint te haperen heeft dat direct wereldwijde gevolgen. Van de financiers van de Amerikaanse hoogconjunctuur - de buitenlandse Centrale Banken en speculanten (hedge funds) - neemt de animo om in dollars te beleggen af. Zoals eerder gezegd, er klotsen zeeën van dollars over de wereld (dagelijks zo'n US$ 2 à 3 biljoen, met 12 nullen dus!) en als de opbrengsten op US staatsleningen en investeringen pas op de plaats maken - de Fed liet de prime rate al 3 maanden achtereen ongemoeid, kijken de bezitters van die dollars uit naar beleggingen met minder risico. Zij willen van hun dollars af en wisselen ze om in andere valuta, of in tastbare zaken met een intrinsieke waarde, zoals olie en edelmetalen. Niemand zit daar op te wachten, want zodra dit proces op gang komt, keldert de dollar en jagen speculanten de prijzen van olie en goud door het plafond. In het afgelopen jaar hebben diverse regeringen - China, Rusland, Zweden - al af en toe zacht gekucht en gezegd, dat ze hun dollarreserves enigszins willen afbouwen, maar vandaag heeft de leider van de Verenigde Arabische Emiraten onomwonden aangekondigd, dat de UAE het dollaraandeel in zijn valutareserves van 98% terug gaat brengen naar 90% en uiteindelijk naar 50%. Dat hakt er in en als één het doet, kunnen anderen niet achterblijven, want bij een dalende dollar gaat hun bezit voor hun ogen in rook op. En het is niet eens echt 'bezit', want een groot deel van al die dollars is geleend en moet terugbetaald worden in andere valuta - de zgn. 'carry-trade' van Japanse yens en Zwitserse francs.

Net als veel Amerikaanse huizenbezitters, gaan de bankiers van deze wereld vele slapeloze nachten tegemoet. Het wordt een spannende novembermaand voor ze, een zorgelijke jaarwisseling en een somber 2007. Wij wensen Jan-Peter en Wouter veel wijsheid toe.

PS - 24-11-2006
Na St. Maarten (11/11) begon de dollar al te verzwakken, maar vandaag, de dag na 'Thanksgiving', is een kritische grens gepasseerd, de euro stijgt boven $1,30. In de verwachting dat de rente in euroland (nu 3,25%) gaat stijgen en dat de Fed de dollarrente (nu 5,25%) eerder zal verlagen dan gelijkhouden, stappen de valutaspeculanten massaal in euro's. Het sneeuwdek begint te schuiven. Het wachten is op de lawine.

Vandaag, 24 juli 2007, gleed de dollar voorbij de laatste weerstand op de rand van de afgrond, de US$-index zakte onder de 80,00. Analisten voorspellen nu een verdere val van nog eens 35%. De dollar staat op dit moment op nog maar € 0,7227, oftewel de euro is $1.3837 waard.
Als de verwachtingen bewaarheid worden staat de dollar voor het eind van dit jaar (2007) op twee eurokwartjes - de euro wordt dan $2.00 waard - tenzij een instortende dollar de euro in zijn val meesleurt...
De goudprijs is op dit moment $684.30 per ounce (31,1 gr.), in euro's 494,54 (London Fix) en olie doet $73.31 per barrel (159 liter). Analisten voorspellen een goudprijs tussen $850 en $1000 voor het eind van dit jaar en een olieprijs van $90 à $100.
Dow Jones (DJIA) $13,861.00, Nasdaq $2,668.44 en de AEX staat op 553,89.

30 oktober 2007, alle aanleiding voor een tussenstand. Na een onverwacht spectaculaire Fed-renteverlaging op 18 sept. met 50 basispunten naar 4,75% is de USdollar in vrije val geraakt. De euro is hard op weg de rol van reservevaluta over te nemen, zeker nu zelfs de Arabische oliestaten overwegen hun olie in euro's te gaan prijzen. Algemeen wordt verwacht, dat de Fed in zijn vergadering van 31 oktober de rente opnieuw zal verlagen, nu met 25 basispunten naar 4,5% in een wanhopige poging de door de instortende hypotheekmarkt en de 'credit crunch' aanzwellende economische recessie het hoofd te bieden. Dat de waarde van de USdollar daaraan in toenemende mate wordt geslachtofferd, is een bewuste keuze. Het doet de torenhoge schulden op het eerste gezicht slinken, maar zoals 'Mish' laatst al opmerkte: het is nog nooit een land gelukt zijn welvaart te vergroten door inflatie.
De dollarindex daalde naar 76.73 en bereikte een dieptepunt t.o.v. de euro van 0.6926, d.w.z. voor een euro moet nu US$1.4438 worden neergeteld. De Amerikaanse consument merkt dat in zijn portemonnee (duurdere importen, o.a. uit China en duurdere olie). De barometer van het consumentenvertrouwen zakte in oktober met bijna een volle 4 punten.
De olieprijs leek vorige week op weg naar US$100 en bereikte een (voorlopige) top van ruim US$94, alvorens deze week weer even onder US$90 terug te zakken. De goudprijs rook aan de US$800 per ounce (top US$792,50), maar eindigde vandaag in NY op US$784,40 en op euro 543,06 (London Fix). Alles lijkt opeens in een stroomversnelling terecht te komen.
Alleen de beurzen hielden tot gisteren stand, gedragen door golven van steeds maar nieuwe kredietinjecties door de Fed en andere Centrale Banken en de lagere renteverwachting. Vandaag was er sprake van een mineurstemming: Dow Jones (DJIA) 13,792,5, Nasdaq 2,816,71; onze AEX zakte naar 545,25, ruim 1% lager.

Op de vrijdag na kerst eindigde de US$-index in mineur op een stand van 76.11, maar op maandag, oudejaarsdag, wist de dollarindex zowaar nog een 'dead-cat bounce' te maken en sloot hij het jaar af op een stand van 76.68. De euro was US$1.4598 waard. In de laatste twee maanden van 2007 verlaagde de Fed de rente in twee stapjes tot 4.25%, de ECB durfde niet voor of achteruit en hield de rente op 4% rond. Op 1 januari 2008 traden Cyprus en Malta tot Euroland toe.
Doordat de 'credit crunch' zich wereldwijd nog steeds verder verdiept en banken ondanks onvoorstelbaar grote geldinjecties door de Fed (200 miljard dollar) en ECB (500 miljard euro), steeds strengere eisen stellen aan elkaar en aan zakelijke en particuliere debiteuren, is de algemene verwachting dat Bernanke in 2008 de rente nog verder gaat verlagen. Een toenemende prijsinflatie zal dus iets zijn waar we mee moeten leren leven.
De olieprijs (WTI) schoot in november naar een absoluut record van net nog geen US$100 per barrel en goud kwam binnen een half procent afstand van de hoogste stand ooit van US$850 per ounce (1980), maar begin december viel het prijsniveau weer iets terug om later in de maand weer te stijgen. Weinigen twijfelen eraan, dat de records in 2008 zullen sneuvelen.
De eindstanden van 2007 bedroegen: olie (WTI): US$97.40; goud: US$833.75 en euro 568,66 (London Fix).
Aanvulling 2 jan. 2008
We hoefden niet lang te wachten, de records begaven het meteen al op de eerste handelsdag van het nieuwejaar. De dollarindex zakte door de bodem van de 76.00 en tikte 75.96 aan; goud schoot zijn 27 jaar oude record van US$850 aan flarden en stond vanmiddag boven de US$858 per ounce - zilver steeg ruim boven US$15 per ounce; de olieprijs bereikte voor het eerst het niveau van US$100 per barrel op berichten van onrust in Nigeria en zakte daarna iets terug. Het oude record (nov.) stond op US$99.29.

De beurzen hebben een veer moeten laten - vooral financials door de miljardenafschrijvingen van de Amerikaanse megabanken (bijv. Citigroup) die zich in de subprime-misère hebben verslikt, maar tot grote dalingen van de indices kwam het nog niet. Daarvoor moet in 2008 eerst duidelijker worden, hoe zwaar het bedrijfsleven te lijden krijgt van het geldgebrek van de Amerikaanse consumenten (70% van de economie) en hoe diep de 'credit crunch' ingrijpt in de solvabiliteit van banken, verzekeringsmaatschappijen en lokale overheden.
De Dow Jones eindigde 2007 op een stand van 13,264.82; de Nasdaq op 2,652.28 en onze AEX op 515,77, een daling van 5,4% in twee maanden.

Ook de Stemwijzer voor de verkiezingen van 22 november weerspiegelt de bescheiden plaats die milieu en energievoorziening innemen op de belangstellingsbarometer van publiek en politiek. De vraag 'wel of geen kernenergie' komt aan bod, maar meer als een geloofsartikel, los van elke reële context; de 'Rechten van Dieren' vormen een issue, maar dan gaat het, enigszins modieus, meer over huis- en boerderijdieren, om niet te zeggen 'slachtdieren', dan om dieren in het wild, waarvan het aantal soorten wereldwijd de afgelopen kwart eeuw met 30% is afgenomen. Voor de rest heeft de Stemwijzer vooral betrekking op veiligheid en GELD, hoe wij dat samen besteden en onderling 'eerlijk' verdelen. En dan blijkt, dat van degenen die de Stemwijzer totnutoe hebben ingevuld, maar liefst 58% voor de aanleg van meer autowegen is om de files op te lossen en dat van 61% Schiphol onbelemmerd mag doorgroeien. Daar is het wat Peak Oil betreft wel mee gezegd.

Wat (nog) volledig ontbreekt, is een breed besef dat het met onze leefwereld hard de verkeerde kant opgaat, en dat dat uiteindelijk tot een volledige ontwrichting van onze manier van leven moet leiden, niet over dertig jaar - 'na ons de zondvloed', maar al binnen enkele jaren. Er is geen enkel gevoel van urgentie, het gaat ons goed en iedereen verwacht nog steeds meer, meer, meer en grootser, mooier en meeslepender. Daardoor kunnen verkondigers van het 'slechte nieuws' in het beste geval op een meewarige glimlach rekenen. Daarom verontschuldigt, nota bene, onze kroonprins zich bij voorbaat in zijn speech op een recente conferentie in Amsterdam met de woorden, dat hij 'geen onheilsprofeet wil zijn'; daarom wordt Al Gore - ook spreker op die conferentie - in de cartoon van Jos Collignon in de Volkskrant van vandaag (26-10-2006) fijntjes belachelijk gemaakt.
De serieuze politici zitten opgesloten in een 'Catch 22' tunnelsyndroom: enerzijds zijn zij links en rechts adepten van het economische 'groeibeginsel' (de trein die zonder remmen door de tunnel raast), anderzijds proberen zij de schadelijke gevolgen van de groeieconomie relatief te beperken (CO2-uitstoot, milieuschade), maar verder dan symptoombestrijding kunnen zij niet gaan, omdat daar het draagvlak voor ontbreekt, landelijk en zeker op Europees niveau. De politieke charlatans zien hun ster rijzen op de koortspieken van maatschappelijke ziektes, waar de serieuze politiek liever de vingers niet aan brandt: de vreemde elementen die ons knusse polderlandje onveilig maken, die misbruik maken van onze sociale voorzieningen en die de sfeer verzieken met hun anachronistische religieuze pretenties.

Het zou naïef zijn te verwachten, dat een omslag in het denken überhaupt op gang kan komen, zonder dat er iets gebeurt dat voor de gemiddelde consument van nu volmaakt onvoorstelbaar is. Ondanks slinkende gletschers, een smeltende poolkap, de snelle uitbreiding van woestijnen, het uitsterven van duizenden diersoorten, blijft iedereen autorijden en vliegvakanties boeken, want het lijkt ons allemaal nog niet te raken. Een blind 'geloof' in het probleemoplossend vermogen van de moderne techniek vormt in feite een andere barrière om 'een uiterst ongelegen waarheid' onder ogen te zien, want dát die zich zal manifesteren staat onherroepelijk vast, de vraag is alleen 'wanneer'.
Deze waarheid vertoont zich in drie gedaanten: een financiële crisis, een energie- en grondstoffencrisis en een voedsel- en watercrisis, gebaseerd op het feit dat de wereldbevolking in 40 jaar verdubbeld is en exponentieel groeit, en het feit dat bovendien het welvaartspeil in vroegere ontwikkelingslanden met sprongen stijgt. Het mes snijdt altijd aan twee kanten.
En dat mes, dat tweesnijdend zwaard van Damocles dat ons boven het hoofd hangt, kerft zodoende elk jaar een flinke punt uit het regenererend vermogen van onze goeie, ouwe Moeder Aarde, waarvan we er maar één hebben, maar waar we er met ons 6½ miljarden nu al jaarlijks 1¼ van opsouperen. Een paar weken geleden, op 9 oktober, was de jaarlijkse opbrengst van de Aarde op en begonnen we aan de Aarde zelf (en in 2007 op 6 oktober, weer 3 dagen eerder). In 1987 lag deze fatale datum nog op 19 december. In dit tempo zullen we in 2050 twee Aardes nodig hebben om in onze behoeften te voorzien, maar allang voordien zal de schone Gaea zich in de boze stiefmoeder Lilith veranderd hebben met een grote trek in mensenvlees.

Intussen is het verstandig de stoelriemen alvast vast te maken, want de eerste turbulenties in de Amerikaanse huizenmarkt laten zich al voelen en zelfs als 'helicopter' Bernanke van de Fed in 2007 een directe crash weet te voorkomen, de landing zal voor de dollar een hele harde zijn. De klap zal zelfs oorverdovender zijn dan het instorten van het World Trade Center en de stofwolken zullen de hele wereldeconomie verduisteren. Wat de uitslag van onze eigen verkiezingen in november ook mag zijn, bij de daaropvolgende verkiezingen zal de inhoud van de Stemwijzer een heel andere zijn en wie weet, dáárna is er misschien geen Stemwijzer meer...

Wat zegt zo'n bericht nou? BP verkoopt bezittingen, vooral olieplatforms blijkbaar, ter waarde van 2,1 miljard dollar. Afgezien van de ramp met de pijpleiding in Alaska - want die was al ingecalculeerd, daalt de productie van BP door de verkoop van platforms van, zeg, 4,15 tot 3,95 miljoen bbd - vaten per dag. Dat is dus zo'n 200.000 bbd minder, oftewel een kleine 5% met een marktwaarde van US$ 12 miljoen per dag, d.w.z. US$ 1 miljard minder omzet per kwartaal!
Met z'n 3,95 mbbd is BP nu nog goed voor 4,7% van de totale wereldproductie.
Waarom zou een oliemaatschappij z'n platforms verkopen? Daar word je op den duur toch niet beter van, zou je denken, want minder productie betekent minder omzet en dus minder inkomsten. Wat dan opvalt in bovenstaand bericht zijn de woorden 'hogere productiekosten'. Blijkbaar is het voor BP dus lucratiever om bij de huidige, hoge marktprijzen voor olieplatforms - Saoedi-Arabië koopt alles wat los en vast zit - er een of meer van de hand te doen, dan om de productie op peil te houden, gezien de stijgende kosten daarvan.
Dat betekent dat BP de exploitatie van bronnen staakt, omdat ze zelfs bij de huidige marktprijs van zo'n US$ 60 per barrel onrendabel zijn, of in de naaste toekomst dreigen te worden. En het betekent dat BP geen of onvoldoende nieuwe bronnen heeft om de platforms, die vrijkomen door de sluiting van uitgeputte bronnen, elders rendabel in te zetten.
Het kan ook betekenen, dat BP verwacht dat de olieprijzen op termijn - bijv. na afloop van de tussentijdse verkiezingen in de VS in november - zodanig gaan stijgen, dat ze toch genoeg winst kunnen maken om het verlies van productie te compenseren en de aandeelhouders tevreden te stellen.

Op 26-10-2006 meldde Shell over het 3e kwartaal een winst te hebben gemaakt van US$ 6,948 miljard. Daar moet US$ 1,7 miljard van afgetrokken worden, de opbrengst van de verkoop van Shell's aandeel in de GasUnie. Wat overblijft, US$ 5,248 miljard, is dan de opbrengst uit voorraden en productie, die in het 3e kwartaal op 3,251 mbbd lag, ondanks de problemen die Shell in Nigeria ondervindt.
DFT vervolgt met: >> Door de wereldwijd geïntensiveerde zoektocht naar olie en gas zijn materieel en specialisten op dit vlak schaarser en lopen de kosten voor de oliemaatschappijen op. Shell investeerde in het derde kwartaal 3,9 miljard dollar in exploratie en productie, ruim 1,3 miljard dollar meer dan een jaar eerder. "De kostendruk blijft de grootste uitdaging voor onze industrie", liet bestuursvoorzitter Jeroen van der Veer in een toelichting weten. Volgens Shell blijft de aanzienlijke kostendruk in de olie- en gasindustrie voortduren.<<
Om de springende punten hier even naar voren te halen, hier staat dus, dat de totale E&P-kosten van Shell in het 3e kwartaal 50% hoger zijn geworden dan in het jaar ervoor! Dat dit ook zo zal blijven, o.a. door onvoldoende beschikbaarheid van materiaal, bijv. platforms, en deskundig personeel. Dat zijn zéker geen argumenten voor een daling van de olieprijzen, nu en in de toekomst.

Een globale vergelijking van de resultaten van BP en Shell op basis van deze productie- en winstcijfers, maakt zichtbaar dat Shell een efficiëntere organisatie heeft dan BP. Bij een gemiddelde productie van 3,251 mbbd maakt Shell in het 3e kwartaal US$ 5,248 miljard winst, terwijl BP met 3,95 mbbd "slechts" US$ 4,86 miljard overhoudt. Er kunnen natuurlijk allerlei toevallige factoren een rol spelen, bijv. afschrijvingen, die deze vergelijking minder zinvol maken, maar puur naar het resultaat gekeken over een periode van 92 productiedagen, hield Shell van elk vat olie US$ 17,546 over en BP US$ 13,374. Bij een dollarkoers van EUR 0,79 verdiende Shell op elk vat van 159 liter dus EUR 13,86 en BP EUR 10,57.
Cijfers BP 2e kwartaal 2007, ter vergelijking. BP produceerde in deze periode 3,804 mbbd, 5,3% minder dan in het 1e kwartaal 2007, en verdiende daarmee $5,346 miljard netto, winst uit eenmalige posten niet meegerekend.
Shell pompte in het 2e kwartaal 2007 2% minder olie(equivalent) omhoog dan in het 1e, nl. 3,178 mbbd, maar wist z'n operationele winst met 5% te verbeteren tot US$ 6,896 miljard netto, een eenmalige post van US$ 660 miljoen buiten beschouwing gelaten.

Desondanks staat de Dow Jones Index momenteel op recordhoogte en weet de dollar zich op een niveau van 1,25 - 1,29 euro te handhaven. Dit tot extatisch genoegen van de 'bulls' en tot ongeloof en vertwijfeling van de 'bears', die al jaren roepen dat de zeepbel een keer moet knappen. En bovenop de financiële orkaan die de 'beren' op de weg zien, zijn er nu ook 'Peak Oil' en de verstoring van leefmilieu en klimaat om je zorgen om te maken.

Een van de exponenten van het PeakOil-alarmisme is Jim Kunstler, die enige jaren geleden furore maakte met zijn boek 'The Long Emergency'. Hij heeft een weblog, 'The Clusterfuck Nation Chronicle', waarin hij iedere maandag de natie geselt met volzinnen waar het vitriool vanaf spat en die het stuk voor stuk verdienen te worden ingebeiteld in de muren van de folterkamer van een horrorkabinet.
Al een paar maanden worstelt Jim met de vraag, waar de huidige beurseuforie vandaankomt, waarom de dollar nog steeds niet gekelderd is - ondanks de aanzwellende crash van de huizenmarkt en het failliet van de Amerikaanse auto-industrie (tienduizenden ontslagen) - en waarom de olie - ondanks orkanen, aanslagen en Chinese mega-importen - maar blijft vloeien voor een dalende prijs. Hij heeft al een paar keer verklaard dat hij niet op één hoop geveegd wil worden met de aanhangers van complottheorieën, die met eigen cijfers aantonen dat de Fed alle statistieken over werkloosheid, olievoorraden, geldvoorraad en inflatie stelselmatig vervalst en de kredietkranen steeds verder opendraait om het consumentenvertrouwen op peil te houden en zo de 'bubble-economie' te laten voortduren tot Sint Juttemis.
Zwartgallig als hij is, speculeert Jim er desondanks op dat de 'bull-markt' te danken is aan manipulaties van het Bush-bewind en dat ie zal duren tot de tussentijdse verkiezingen in november achter de rug zijn en geen dag langer.
Het valt ook niet mee om een onheilsprofeet te zijn en ook voor jezelf geloofwaardig te blijven, als je al jaren met harde argumenten aangetoond hebt dat de wereldeconomie gewurgd zal worden door olieschaarste en stijgende prijzen en je ziet dan alle indexen tegen de storm in draaien en doodleuk de andere kant op wijzen.

In zijn laatste bLog (16 oktober) lijkt Jim zich echter hervonden te hebben: De Amerikanen leven in een 'Disney World' en weigeren zich voor te stellen dat hun sprookje bijna uit is en dat het bovendien een sprookje is dat slecht afloopt. Ze willen blijven geloven in de 'Amerikaanse Droom': een groot, eigen huis in een suburb, met garage en twee auto's om in het weekend mee naar de WalMart te rijden en er een supersize-kar vol te stouwen met een berg erop. Afrekenen doen ze met hun creditcard, waarop ze gemiddeld zo'n 3.000 dollar rood staan, maar dat is geen punt, want de overwaarde op hun huis blijft maar stijgen en een aanvullende hypotheek is zo afgesloten.
Dure olie? Dan schakelen ze toch over op ethanol, biobrandstof! Nog goed voor het milieu ook, denken ze. Het Amerikaanse optimisme en de doe-mentaliteit zijn ongebroken. Ten onrechte, vindt Jim: Wat er aan biobrandstof geproduceerd kan worden, staat in geen enkele verhouding tot de olieplas die de VS per jaar verstoken, 8 miljard vaten van 159 liter. Bio kan hoogstens een paar procent daarvan vervangen. Bovendien is ethanol, ondanks de overheidssubsidie, nog steeds iets duurder dan benzine en het verbruik is hoger: ethanol bevat minder energie dan benzine.
Na ook de hoge verwachtingen van andere alternatieve energiebronnen (waterstof, wind en zonlicht) vakkundig de grond te hebben ingeboord, kan Jim zijn artikel in stijl afsluiten: het laatste woord van zijn colum is 'death'.

Mensen zijn zulke grenzeloze optimisten en er is altijd nog wel ergens een strohalm waar ze zich aan vast kunnen grijpen, als het niet rationeel kan, dan blijft nog altijd de vlucht in een of ander "geloof" over, in een religie, of zelfs in een blind vertrouwen in de wetenschap.
Jim Kunstler - van The Long Emergency - vertelde laatst in een radio-interview samen met Matt Simmons - van Twilight in the Desert - dat hij was uitgenodigd voor een presentatie in de heilige hallen van Google. Toen hij zijn verhaal had gehouden, was de response nogal lauw, de jonge Google wizzards vonden hem maar een ouwe zeur: "We've got technology," zeiden ze. "What technology?" had Jim toen gevraagd. Aan jongens die hun status ontlenen aan hun vermogen om pixels op een beeldscherm te presenteren, viel niet uit te leggen dat in de fysieke werkelijkheid van te weinig olie zelfs met de meest geavanceerde 'technology' niet méér olie te maken valt. Jim verwacht geen telefoontje voor een nieuwe afspraak bij Google. Ze vinden Peak Oil niet cool.
De algemene afkeer van narigheid en van onheilsprofeten is van alle tijden. Voorzover de mens geen wolf is voor zijn medemens, voelt hij zich het prettigst in het vel van een struisvogel. Met beide benen op de grond en de kop in het zand lijkt bevorderlijk voor de gemoedsrust, totdat een grens overschreden wordt en de massa in de ban raakt van paniek of van revolutionaire ideeën.
1848 was het Europese revolutiejaar. De liberale burgerij wilde zeggenschap en kwam continentbreed in opstand tegen de autoritaire regimes die tijdens de Restauratie na de val van Napoleon waren ingesteld, ook in Nederland. Koning Willem II zag zijn absolute macht ingeperkt door een Grondwet en Thorbecke werd premier van het eerste liberale kabinet. De overgang verliep nagenoeg zonder geweld, maar in andere delen van Europa werden de verhoudingen flink overhoopgehaald. Het waren roerige tijden en de mensen waren bang dat het slecht zou aflopen.
In datzelfde jaar schreef P.A. de Genestet het gedicht 'Alarmisten'. Hij was toen pas achttien en vond - net als de Googleboys van nu - al die onheilsverwachtingen maar gezeur van oude knarren. Ik geef het gedicht hieronder weer, omdat het opmerkelijk actueel lijkt en die zaken benoemt, die oude struisvogels in bange tijden na aan het hart liggen. De jeugd tilt daar niet zo zwaar aan. Terecht?
(Leesrichting: verticaal in drie kolommen).

A L A R M I S T E N
Och bevende alarmisten, Och pruiken, podagristen,   Och ouwe-wijven-kliek, Och nare leuterkousen, Och bankroetiers en smousen,   Je malen maakt me ziek. Je duffe konversatie Is ééne lamentatie,   En nergens zie je licht; Je snatert en je snottert, Je steunt en stikt en stottert ...   't Is wat een vies gezicht ! Gedaalde metallieken, Failliete republieken,   D'effektenhoek vol vrees; De kooplui in perikel Heel de aard op een karikel   De wereld op de sjees ! Het menschdom op zijn endje, Veel kinderen en - geen centje   Verdiensten op 't kantoor; Den heelen boel in 't honderd, En half Euroop geplonderd -   Dat 's alles, wat ik hoor !		Wie naar je praat wil luisteren, Die ziet de zon verduisteren,   Die weet niet, wat hij ziet, En zou zijn mooiste zaken Terstond aan kant gaan maken   Of stuurt ze recht - in 't riet ! Die zou zich dood gaan kniezen, En al zijn geld verliezen   Uit zuinigheid alleen; Die laat zijn kroost verhongeren, En foetert op de jongeren   Die spotten om hem heen ! Die ziet, owaai! de Franschen Al in zijn keuken dansen,   De meid tot déjeuné; Die 's nergens op zijn aise, Die hoort een Marseillaise   In 't lied van Isabé ! Die ziet in al zijn zonen Al tijger-aardjes wonen   En kleine Louis Blanc's; Die 's bang voor Balinezen, Die durft geen krant meer lezen,   Maar kijkt er rillend langs !		Met al die bange wezels, Die kwezels en die ezels,   Wie drommel, weet er raad ? Al trekken zich die Joppen De haren uit hun koppen,   Ik weet niet of het baat ! Maar handen uit de mouwen, Couragie en vertrouwen,   En wat gezond verstand ! De mensch leeft om te hopen ... En 't zal zoo'n vaart niet loopen:   't Leit immers op zijn kant ? Ook ik beken het garen: Wat onze tijden baren   Is ver van amuzant, 't Is vreeslijk en 't is ijselijk, 't Is schriklijk en afgrijselijk ...   En ik heb ook het land ! Maar 't ergst van alle plagen, Zijn toch in onze dagen   Die kennissen van Job ! Het zijn je die meneeren, Die steeds jeremiëeren, Die altijd lamenteeren, Die 't weinig goeds negeeren Een eeuwig redeneeren   Als kippen zonder kop !

Het boek (gebonden uitgave, 1873), waaraan dit citaat is ontleend, is te koop. Zie afb.

Een week na de aanslag op de Londense sub (7 juli 2005) vond er een discussie plaats in het MSNBC-programma "Connected" over de psychologie van de zelfmoordterrorist. Aan dit programma nam o.a. Pierre Rehov deel, een Franse filmmaker die al zes documentaires op z'n naam had staan over de Intifada. Zijn nieuwste film, "Suicide Killers", werd later in 2005 uitgebracht. Hij interviewt daarin familieleden van Palestijnse zelfmoordterroristen en de moordenaars-in-spe zelf om erachter te komen "wat hen ertoe brengt".
In een apart interview gaf Rehov later een impressie van zijn bevindingen.

V - Wat heeft je ertoe bewogen "Suicide Killers" te maken, je zevende film?
A - Ik was van plan een film te maken met slachtoffers van zelfmoordaanslagen, over het posttraumatisch stress syndroom. Eenmaal bezig, raakte ik gefascineerd door de vraag wat voor mensen het zijn die dergelijke misdaden plegen. Hun slachtoffers komen steeds weer op hen terug en met name op het feit dat alle zelfmoordterroristen glimlachen op het moment dat ze zichzelf opblazen.

V - Wat maakt deze film zo belangrijk?
A - Mensen uit het westen zouden zich doodschrikken als ze geconfronteerd werden met het gedachtengoed waar dit nauwelijks voorstelbare gedrag uit voortkomt. Politiek correct is mijn film bepaald niet. Hij richt zich op het werkelijke probleem en toont het ware gezicht van de Islam. Hij legt de vinger op de haatcultuur, waarin jongeren zonder opleiding gehersenspoeld worden tot een niveau dat hun geen ander perspectief geboden wordt, dan zichzelf in de naam van God van kant te maken en daarbij anderen mee te slepen in de dood, omdat het woord van God, zoals zij dat van hun omgeving meekrijgen, hun enige houvast is.

V - Tot welke inzichten ben je door het maken van deze film gekomen? Wat voor kennis heb je opgedaan die andere deskundigen niet hebben?
A - Ik ben tot de overtuiging gekomen dat we hier te maken hebben met een neurose die kenmerkend is voor deze hele cultuur. Neuroses zijn doorgaans te herleiden tot een dramatische gebeurtenis, meestal in verband met ongeoorloofd sexueel gedrag. In dit geval hebben we te maken met jongeren die hun hele jeugd in een staat van pure frustratie doorbrengen, zonder een mogelijkheid tot het ervaren van sex, liefde, tederheid, of zelfs maar enig begrip van de kant van de andere sekse. In de Islam bestaat een absolute scheiding tussen mannen en vrouwen. Ook de verachting voor vrouwen is absoluut, onderworpen als zij zijn aan de mannenwereld. Dit leidt tot een leven in pure angst, wat het onmogelijk maakt je normaal te gedragen. Het is niet toevallig dat zelfmoordterroristen voor het merendeel jonge mannen zijn die onbewust gedreven worden door een overweldigende behoefte aan sex, waar ze niet alleen geen uiting aan kunnen geven, maar waarvoor ze ook doodsbang zijn, omdat ze niet beter weten dan dat de duivel erachter zit. Als de Islam dan de Hemel beschrijft als de plaats waar geen aardse beperkingen meer gelden en 72 maagden belooft aan die gefrustreerde knapen, dan zien die de dood en het doden van anderen als de enige weg naar verlossing.

V - Hoe was het om die zelfmoordenaars-in-spe, hun familieleden en de overlevenden van de aanslagen te interviewen?
A - Dat was een fascinerende en tegelijk schokkende ervaring. Je hebt te maken met schijnbaar normale mensen die zich uiterst voorkomend gedragen, maar die er een eigen logica op nahouden. Tot op zekere hoogte klopt hun verhaal ook, omdat ze er zelf volledig van overtuigd zijn, dat wat ze zeggen waar is. Het is of je in een gesticht bezig bent echte gekken te interviewen die zich verbeelden dat alles wat zij zeggen absoluut waar is. Ik hoor nog die moeder zeggen: "God zij dank, mijn zoon is dood." Haar zoon was 'shaheed' geworden, een martelaar. Voor haar was dat meer reden voor trots, dan als ie ingenieur, of dokter was geworden, of als ie een Nobelprijs had gewonnen.
Met zo'n systeem van normen en waarden boer je alleen maar achteruit. Hun interpretatie van de Islam verheft de dood boven het leven. Je staat tegenover mensen wier hoogste doel het is, hun levensvervulling, om waar te maken wat ze beschouwen als hun lotsbestemming, nl. shaheed worden, of zorgen dat je een shaheed in de familie hebt. Ze hebben geen oog voor de onschuldigen die ze de dood injagen, ze zien alleen maar de onreinen die ze moeten vernietigen.

V - Je zegt dat zelfmoordterroristen een moment van absolute macht ervaren, waarbij gedachten aan straf geen rol meer spelen. Ligt ultieme macht in de dood besloten?
A - Niet in de dood als doel op zich, maar in de dood die toegang geeft tot een leven na de dood. Zij smachten naar de beloning die God hun in het vooruitzicht heeft gesteld. Zij werken voor God, de hoogste autoriteit, die boven alle menselijke wetten verheven is. Daarom krijgen ze ook in dat laatste moment een bedriegelijk visioen van de almacht, omdat niets hun meer kan deren, ze zijn immers een verlengstuk van God geworden, het zwaard in Zijn hand.

V - Bestaat er een persoonlijkheidsprofiel van zelfmoordterroristen? Noem eens wat psychologische kenmerken.
A - Het gaat in het algemeen om jongens tussen de 15 en 25 met een hele hoop complexen, vooral een minderwaardigheidscomplex. Het geloof is hun met de paplepel ingegoten. Meestal is hun persoonlijkheid maar weinig ontwikkeld, het zijn zweverige types en als zodanig zijn ze makkelijk te beïnvloeden. In de westerse wereld hadden ze een goede kans gemaakt om aan de drugs te raken, maar het waren geen misdadigers geworden. Eigenlijk mag je ze ook nu niet als misdadigers beschouwen, want ze hebben heel andere opvattingen over goed en kwaad dan wij. Als ze in een westerse maatschappij waren opgegroeid, hadden ze een afkeer gehad van geweld, maar nu liggen ze voortdurend in de clinch met hun eigen doodsangsten. De enige manier om uit deze psychische kerker te ontsnappen is je leven offeren, waarvoor je beloond wordt met een leven na de dood in het Paradijs.

V - Worden zelfmoordterroristen in de eerste plaats gemotiveerd door hun geloofsovertuiging?
A - Ja, een andere overtuiging kennen ze niet. Het gaat bij hen ook niet om concrete doelen als gebiedsuitbreiding, of om een strijd voor de vrijheid, of om de menselijke waardigheid. Het enige wat ze doen is het navolgen van Allah, de opperste rechter, en van wat hij hun gebiedt.

V - Hebben alle moslems dezelfde opvattingen over jihad en het martelaarschap?
A - Alle gelovige moslems geloven dat de Islam uiteindelijk over de hele aarde zal heersen. Voor hen is dit het enig ware geloof en naar hun opvatting laat dat geen ruimte voor andersdenkenden. Het grote verschil tussen gematigde moslems en extremisten is dat gematigde moslems niet verwachten dat ze de uiteindelijke overwinning van de Islam zelf nog zullen beleven. Daarom respecteren ze het bestaan van andere religies. De extremisten geloven dat het in vervulling gaan van de islamitische profetie en de verwerving van de wereldheerschappij, zoals beschreven in de Koran, een zaak is van het heden. Elke overwinning van Bin Laden brengt 20 miljoen gematigde moslems in het kamp van de extremisten.

V - Wat kenmerkt een samenleving die zelfmoordterroristen voortbrengt?
A - Onderdrukking, gebrek aan vrijheid, hersenspoeling, geïnstitutionaliseerde armoede, voor elk wissewasje wordt God aangeroepen, een totale scheiding tussen mannen en vrouwen, sex is taboe, vrouwen hebben geen enkele zeggenschap en de man draagt alleen de verantwoordelijkheid voor de eer van de familie, d.w.z. voor hoe de vrouwen zich dienen te gedragen.

Hoe kunnen we de huidige 6,5 miljard en die 2 miljard extra mensen in de naaste toekomst een aanvaardbaar bestaan bieden zonder verdere roofbouw te plegen op de resterende voorraad grondstoffen en het milieu? Rapley vraagt zich af, of het Kyotoprotocol zich wel op de juiste doelen richt. Schonere auto's, kernenergie en handel in CO2-emissierechten, terwijl de wereldbevolking exponentieel groeit? De enige manier om te bereiken dat het oerwoudareaal niet verder krimpt, dat 'global warming' en de woestijnvorming afzwakken en duizenden dieren- en plantensoorten voor uitsterven worden behoed is: minder mensen, veel minder dan nu. Hij schat het optimale aantal mensen op 2 à 3 miljard, hoogstens - het aantal van omstreeks 1950. Dan zou er volgens Rapley sprake kunnen zijn van 'een Utopia'.
Nu betekent 'utopia' oorspronkelijk 'een staat die nergens bestaat', maar Rapley is een topmanager en een wetenschapper en dus kan hij - puur rationeel - wel aangeven, hoe de weg naar Utopia loopt: je stelt wetenschappelijk het optimale aantal wereldburgers vast, je zet een tijdlijn uit met ijkpunten en verder is het een kwestie van een aanpak kiezen, een planning maken en vooruit met de geit. Die geit noemt hij 'bevolkingsmanagement'. Het klinkt zo logisch, maar natuurlijk kent hij ook het ethisch mijnenveld dat je betreedt, zodra je dit onderwerp aankaart. Kyoto en de recente vervolgconferentie in Montreal kunnen enige verbetering teweegbrengen, maar door de groeiende omvang van de wereldbevolking nu angstvallig buiten elke discussie te houden spreken we stilzwijgend het doodvonnis uit, over de wereld, over onszelf en over ons nageslacht.

Blijkbaar heb ik iets gemist, want afgezien van korte berichtjes over het gejojo van de benzineprijs, valt het mij juist op hoe wéinig aandacht er in de Nederlandse media besteed wordt aan de naderende terugval in beschikbaarheid van olie en gas. Die aandacht is zelfs praktisch nihil. Om dan in een veelgelezen krant te suggereren dat er nu al sprake is van 'oliemoeheid', is niet alleen tendentieus, maar misschien zelfs een teken van 'oliedomheid'.
In andere westerse landen, met name de Angelsaksische, is het begrip 'peak oil' bezig aan een opmars tot in de uithoeken van de rechtse pers en een deel van de bevolking begint zich inmiddels duidelijk zorgen te maken over de hoogte van de stookrekening van komende winter. Ook bij onze zuiderburen zijn stookkosten een onderwerp van politieke discussie, maar bij ons...? De regering heeft een vage toezegging gedaan over compensaties als 't echt te gek zou worden met de gasprijs en iedereen ging weer braaf z'n hok in. Alle besef dat er door steeds hogere energiekosten grote maatschappelijke veranderingen op ons afkomen lijkt te ontbreken, dus waarover zou je moeten discussiëren? Altijd is er wel weer iets dat meer tot de verbeelding spreekt: het boek van Rob Oudkerk, liquidaties in het criminele circuit, het aftreden van een Rotterdamse wethouder, de nieuwe Franse Revolutie, maar nooit 'peak oil', zelfs niet naar aanleiding van een bericht vorige week dat Burgan in Koeweit, in omvang 's werelds tweede olieveld, de uitputting nabij is.
Misschien heeft Colin Campbell gelijk, als hij ter verklaring van de algehele radiostilte zegt, dat de politiek en de media eerder geneigd zijn naar economen te luisteren, dan naar geologen. In Nederland overheerst daardoor algemeen nog steeds het vertrouwen dat er genoeg olie- en gasvoorraden zijn om het ravijn tussen olie en alternatieve energiebronnen te overbruggen, ergens tussen 2030 en 2050. Wie dan leeft, dan zorgt en de spreekwoordelijke techniek staat voor niets.

Toch zit er in de hele discussie over 'peak oil' een element dat op zichzelf ook het gebrek aan media-aandacht zou kunnen verklaren, nl. de fixatie op 'olie' met de 'techno-speak' die er bijhoort. Is er op de wereld een minder sexy onderwerp denkbaar dan 'olie'? Het komt uit de grond en niemand heeft het ooit gezien. De enige keer dat je ermee in contact komt is het zwarte smurrie op het strand die je niet meer van je handen afkrijgt en waar jaarlijks miljoenen vogels door sterven. Laat een geoloog bij Barend & Van Dorp een verhaal over olie afsteken en iedereen zapt weg. Praat bij een biertje over 'peak oil' en iedereen ziet opeens een oude kennis aan het andere eind van de bar. Zolang er benzine uit de pomp komt, laten we het dan vooral niet over olie hebben.
Ook op een goed discussieforum, zoals 'TOD', gaat het hoofdzakelijk over 'olie', de olie-industrie, hoeveel barrels er nog uit Ghawar te persen zijn, hoeveel productieschade de orkanen in werkelijkheid hebben aangericht, los van de officiële cijfers en wanneer het werkelijke moment van 'peak oil' zal aanbreken, in 2005, 2006, 2010, of toch pas in 2030.
Jim Kunstler legt bredere verbanden. Hij voorspelt de ondergang van 'suburbia' en blijft maar hameren op heraanleg van een Union-wide spoorwegnet en op zo'n sarcastische toon (heel vermakelijk voor Europeanen), dat hij zich ernstig zorgen moet gaan maken over zijn eigen houdbaarheid en niet als een tragische clown in een persoonlijke 'Long Emergency' terechtkomt. Toch blijft ook hij blijkbaar hopen dat de economische ramp zich op een ordelijke manier zal voltrekken en dat de VS onder verlichte leiders en een verstandig Congres beheersd en humaan naar een status van derdewereldland zullen afzakken. Wat heeft het anders voor zin om nu op de valreep nog een spoorwegnet te gaan aanleggen?
Over die ordelijkheid heb ik zo mijn twijfels. Het gaat namelijk niet alleen om olie en gas. Onze Chiel (boven) heeft voor zijn artikel wat oppervlakkig spitwerk verricht en stuitte daarbij op grondwater, of liever, een gebrek daaraan. Wij schreven zelf al over de ecologische ramp die 'China' heet (zie blog 008) en ook onder de link (links) naar de BBC-site (Erg treurig nieuws) vind je veel verontrustends. Chiel geeft aan dat de wereldbevolking sinds 1950 is verdubbeld, maar dat het waterverbruik in die periode is verdrievoudigd. 'Water is er genoeg op de wereld,' stelt Chiel, 'maar geen zoet water. 2% van al het water op aarde is zoet en dat moet door steeds meer miljarden mensen gedeeld worden.' Dat klinkt al aardig benauwd, maar als Chiel nog even had doorgespit, had hij misschien geweten dat daarvan maar weer de helft exploitabel is. Die ene procent zoet water die overblijft zit in meren en rivieren, in poolijs, gletschers en in de grond. Maar niet lang meer. De grootste zoetwatermeren op aarde, het Aralmeer, het Tsjaadmeer, zijn voor het grootste deel verdwenen, de grote rivieren worden afgedamd voor irrigatie en stroomopwekking (elektrische stroom, ja), poolijs smelt weg, permafrost ontdooit, gletschers worden kleiner. Al dat zoete water stroomt weg, neemt 'en passant' wat hellingen mee, komt in zee en verandert in zout water, ongeschikt voor consumptie.
Het grondwater is ook geen vrolijkstemmend verhaal. Volgens Chiel pompen ze in India zoveel meer grondwater op dan er door regen wordt aangevuld, dat er over 5 à 10 jaar helemaal geen grondwater meer over is. China komt een paar jaar later aan de beurt. Na deze 'droge' constatering gaat Chiel over tot de orde van de dag: een klinkend advies om de olie de olie te laten en je geld in 'het water' te gooien. Wat moet je met zo'n 'goeroe'? Als nieuwtje weet hij nog te melden, dat Coca-Cola en Pepsi begin dit jaar hun bottelarijen in India wegens watergebrek moesten sluiten. We laten Chiel nu verder maar dobberen in zijn wondere waterwereld en proberen ons voor te stellen, wat dit betekent als het waar is: Rond 2010 heeft een deel van bijna een miljard Indiërs geen water meer. Ze kunnen hun land niet meer bevloeien en hebben dus ook geen eten. Het jaar daarna hebben meer Indiërs geen water meer en het jaar daarna nog meer. Hun land verandert in een woestijn. Wat heeft dat voor gevolgen? Niet alleen voor India, maar voor de hele wereld (te beginnen met Australië)? Gaan de VN en de NGO's (non-governmental organizations) op grote schaal hulp verlenen, zoals ze nu al decennialang in Afrika doen? Dan ziet het er slecht uit voor de Indiërs. Temeer, omdat China ook steeds meer voedsel moet importeren en de graanschuur van de wereld, de Mid-West in de VS, ook hard op weg is zijn aquifers uit te putten. Intussen is in die 5 à 10 jaar de bevolking in alle ontwikkelingslanden samen alweer met zo'n 20% toegenomen.
Mensen die geen voedsel hebben worden ziek en gaan langzaam dood, mensen die geen water hebben sterven vrij snel. Maar eerst komen ze massaal in opstand. Ze gaan plunderen en brandstichten en leggen het maatschappelijk verkeer en de overheid lam. Velen zullen proberen te vluchten naar gebieden waar nog wel water en voedsel is. Daar zullen ze misschien eerst met open armen, maar al heel snel met barricades, traangas en zelfs kogels ontvangen worden.
De conclusie van dit opwekkende stukje moet dan ook zijn, dat de huidige wereldorde niet ten onder zal gaan aan energiegebrek, watergebrek, klimaatverandering, ontbossing, uitdroging, of de combinatie daarvan. Daar is geen tijd voor. De wereld zal in de komende jaren in toenemende mate instabiel worden, er komen meer 'Iraqs', 'Somaliës' en 'Zimbabwes' en grote groepen mensen zullen op drift raken, op zoek naar een minimum aan veiligheid, voedsel en water. De wanorde in de derde wereld zal zijn weerslag hebben op het leven in het rijke westen. De hulpvraag zal onze reserves uitputten, de wereldhandel verstoren en een eind maken aan de globalisering. Om onze eigen bevolking te kunnen voeden, zullen we het voedsel dat we nu importeren uit lagelonenlanden weer zelf moeten gaan verbouwen. Dat en het gebrek aan grondstoffen zal tot grote spanningen leiden in onze maatschappij, tot Franse toestanden en erger.
Nee, uiteindelijk zullen het de mensen zelf zijn die de wereld zoals wij die kennen tot stilstand brengen, puur door hun massaliteit. Hordes wanhopige vluchtelingen, warlords met hun bendes, piraten, woedende, plunderende menigten die toegang eisen tot water en voedselvoorraden en op hun weg alles vernietigen wat hun voor de voeten komt, als een sprinkhanenplaag.

Wat is er aan de hand? IJs en sneeuw trekken zich steeds verder terug. Hellingen die sinds mensenheugenis met ijs bedekt waren blijken nu opeens veranderd in ongenaakbare rotswanden, of doodse vlaktes bezaaid met rolstenen. Doordat een ijsdek de rots niet langer isoleert, wordt het gesteente warmer en daardoor smelt ook de permafrost die de bergen totnutoe als lijm bij elkaar heeft gehouden. Het is een raar idee, maar als ze niet permanent bevroren zijn vallen de imposante Alpentoppen uit elkaar en storten ze in stukken en brokken omlaag. Daar beneden liggen steden en dorpen, wegen, spoorbanen, kabelbanen en ook meren en rivieren. Simpson schetst een somber toekomstperspectief voor de wintersport in Zwitserland en Oostenrijk en voor de bewoners zelf voorziet hij een aantal onaangename verrassingen die met donderend geweld naar beneden zullen komen. Door enorme rotslawines kan de uitstroom van meren en rivieren geblokkeerd raken, waardoor in de dalen grote overstromingen kunnen optreden.
[En dat zijn dan de Alpen nog 'maar', wat dacht je dat er gaande is in de Himalaya, met de Mt. Everest? En in Groenland?]
Rampen van een dergelijke omvang kunnen de loop van rivieren veranderen. Daar zouden ze bij Lobith toch raar van opkijken, als het peil van de Rijn opeens tien meter zakt, omdat in de Alpen zijn weg naar het noorden is geblokkeerd en hij zijn wateren voortaan in het Meer van Genève bij die van de Rhône voegt. Andersom is natuurlijk ook mogelijk, kunnen we de rivierdijken wéér gaan verhogen, nadat alle bezwaarprocedures door de Raad van State zijn afgehandeld. Maar misschien is tegen die tijd de zeespiegel al zover gestegen, dat de Randstad naar de Hondsrug is verplaatst.

De medewerkers van Shell Pernis hebben daar even geen boodschap aan. Vanaf vanavond 6 uur gaan ze de grootste raffinaderij van Europa (verwerkingscapaciteit 420.000 barrels per dag) geleidelijk platleggen, in vier dagen wordt de productie teruggebracht tot 10% van de capaciteit. Ook de aardgasproductie bij Den Helder (NAM) wordt stilgelegd, evenals de petrochemie bij Moerdijk. Het Shellpersoneel is boos. Hun werkgever rapporteerde een bedrijfswinst van € 6,7 miljard over het derde kwartaal, maar wil evengoed de pensioengerechtigde leeftijd optrekken van 60 naar 65 jaar en het premievrije pensioen afschaffen: de medewerkers moeten van hun loon 6% premie gaan bijdragen. 90% van de werknemers pikt dat niet.
Het DFT-artikel benadrukt - opmerkelijk voorbarig - dat de Nederlandse consument van het arbeidsconflict nauwelijks iets zal merken: benzine genoeg en ook gas is geen probleem. Als het conflict voortduurt, weken, of maanden(?) en de productie bij Slochteren (NAM) wordt ook stilgelegd, zelfs dan merken wij er niets van. Dan wordt er gas van elders geïmporteerd. Om op voorhand zulke beweringen te kunnen doen moet je wel over een magistraal inzicht beschikken in de energiemarkt en de mogelijke gevolgen voor de petrochemische industrie, maar daar staan de voor het artikel geraadpleegde, uiterst deskundige analysten natuurlijk borg voor. Toch zou het er de komende winter wel eens om kunnen gaan spannen, omdat de wereldmarkt van gas en oliederivaten nu al ernstig uit zijn evenwicht is - de gevolgen van de orkanen in de Golf van Mexico - en omdat een strenge winter zowel in de VS, als in Groot-Brittannië voor grote problemen kan zorgen.
Tony Blair heeft vorige week toegegeven dat de gasproductie in de Noordzee zo snel terugloopt, dat er deze winter een reële kans bestaat dat de UK geconfronteerd wordt met een tekort. Er is een Noodplan opgesteld, waarin bepaald wordt dat desnoods fabrieken en kantoren gesloten moeten worden om de gasleverantie aan huishoudens te kunnen garanderen. Als het zover komt, zal dat bepaald niet gunstig zijn voor de Britse economie. Er is nl. geen alternatief. Import van gas uit de EU is weliswaar beperkt mogelijk - er loopt een Belgische pijpleiding onder de Noordzee door - maar de capaciteit ervan is te klein om het evt. tekort in de UK te compenseren.
De VS zitten in een vergelijkbare klemsituatie. 60% van de huishoudens stookt met gas en de reserves voor komende winter zijn laag. Het tijdelijk stilleggen van de gasproductie in de Golf heeft daar weinig goed aan gedaan. Grote hoeveelheden gas worden geïmporteerd uit Canada, maar ook daar lijkt het productieplafond bereikt en Canada - 8 wintermaanden per jaar! - heeft zijn gasvoorraad zelf nodig om de teerzanden in Alberta te kunnen ontginnen. De VS zouden graag hun voorraden willen aanvullen via import van vloeibaar gas (LNG) uit het Midden-Oosten en Afrika, maar er is één klein probleempje: ze hebben geen havens met gasterminals waar het LNG kan worden aangeland en opgeslagen, geen enkele grote havenstad wilde totnutoe zo'n explosiegevaarlijk monster in zijn achtertuin hebben. Als er een strenge winter komt - en die is voorspeld - zitten de Amerikanen dus met een levensgroot probleem.
Op Wallstreet lijken de beurzen nagenoeg blind voor het verwoestende spoor dat de orkanen door de Golf van Mexico hebben getrokken. Integendeel, velen verwachten dat de herstelwerkzaamheden de economie een geweldige 'boost' zullen geven en de bomen lijken al weer tot in de hemel te groeien. Het is een logica die ik niet begrijp. Er is voor vele tientallen miljarden dollars schade aangericht, hele dorpen zijn weggevaagd, een miljoenenstad staat onder water, twee miljoen mensen zijn ontheemd en elders ondergebracht en de infrastructuur is zwaar beschadigd. De olie- en gasproductie zijn nog maar een derde van wat ze waren, de raffinaderijen zijn ook nog maar gedeeltelijk online en de haven van New Orleans is nog steeds geblokkeerd. Natuurlijk zal het herstel enorm veel werk opleveren, maar daarvoor is wel geld nodig, heel veel geld en het is de vraag, waar dat vandaan moet komen. De overheid heeft het niet. Ze kunnen het uit hun mouw schudden, nog meer lenen in het buitenland, maar dat jaagt wel het wiel van de inflatie aan en dat draait toch al behoorlijk door de extra olie-importen en een miljoen werkloze orkaanslachtoffers die nu van een uitkering leven. En dan is er altijd nog de kans dat alle inspanningen voor niets zullen blijken: als er volgend jaar weer een paar orkanen langskomen die de boel opnieuw omverblazen.
Net als in Groot-Brittannië is de grootste zorg hier echter de komende winter. Er is onvoldoende gas voorradig om een koudegolf op te vangen en ook van huisbrandolie zijn de voorraden beperkt. De oorzaak daarvan lijkt te zijn dat de beschikbare raffinagecapaciteit vooral is ingezet om het tekort aan benzine en diesel aan te vullen, voor het maken van stookolie was daardoor nauwelijks capaciteit voorhanden, evenmin als voor petrochemische producten.
Het tekort aan raffinagecapaciteit is al jaren een probleem, niet alleen in Amerika maar wereldwijd. Voordat de orkanen in de Golfregio toesloegen, draaiden de raffinaderijen al op topcapaciteit. Het stilleggen voor noodzakelijk onderhoud werd herhaaldelijk uitgesteld om aan de schreeuwende vraag naar derivaten te kunnen voldoen. Na de orkanen is de situatie eigenlijk rampzalig. Er dreigen tekorten te ontstaan aan grondstoffen voor de chemische industrie, bijv. ethyleen, waar o.a. PVC van gemaakt wordt. In een discussieforum op de TOD-site wordt erop gewezen dat de prijs van PVC-buizen in korte tijd is verdrievoudigd en dat afnemers rekening moeten houden met lange levertijden. Dat heeft gevolgen voor alle bouwprojecten en ironisch genoeg ook voor het herstel van de orkaanschade aan raffinaderijen, boortorens en platforms. Zonder buizen kan er niet verder gewerkt worden en stijgende prijzen leiden bovendien tot het afblazen van een aanzienlijk aantal projecten, naar verluidt zelfs 25%. Die zijn niet langer economisch verantwoord.
Voor een dergelijke opeenvolging van onderling samenhangende, negatieve ontwikkelingen bestaat een toepasselijke term: domino-effect. Tijdens de stormen zijn er al heel wat stenen omgewaaid en terwijl de financiële wereld juichend om de enigszins gedaalde olieprijzen strak de andere kant op blijft kijken, begint achter hun rug de ene steen na de andere om te vallen op de hoofden van verontruste consumenten. In een situatie waarin de benzineprijs kosmetisch omlaag wordt gebracht door omvangrijke importen en het aanboren van de SPR (Strategische Petroleum (Olie) Reserves) is de olieprijs zelf geen goede graadmeter van de stand van zaken. Het gaat niet om de olie die de raffinaderijen ingaat, maar om de producten die eruitkomen, benzine, diesel, stookolie, kerosine en een waaier van halffabrikaten ten behoeve van de petrochemische en pharmaceutische industrie. Als de totale raffinagecapaciteit zo beperkt is, dat er onvoldoende buffervoorraden voor alle verschillende afnemers kunnen worden aangelegd, ontstaan er tekorten die direct tot prijsinflatie leiden en potentieel tot verstoring van het economisch proces. Als de verstoring groot genoeg is en er ontstaat een tekort aan algemeen noodzakelijke goederen en diensten, kan dit aanleiding geven tot sociale onrust. Een recent voorbeeld van een dergelijke ontwikkeling is Indonesië, waar de overheid vorige maand de brandstofsubsidies wegens geldgebrek drastisch moest beperken. Sindsdien is de inflatie er gestegen tot 18% op jaarbasis. (In de EU vindt men 2% inflatie nog net acceptabel.)
Om in een dergelijke krappe markt, de grootste raffinaderij van Europa plat te leggen, is niet verstandig. Blijkbaar zagen Shell en de bonden dat ook in, want vandaag werd gemeld, dat de staking (voorlopig) niet doorgaat en dat partijen eerst gaan praten. Shell had inmiddels zijn afnemers van grondstoffen voor het maken van plastics al gewaarschuwd voor leveringsproblemen. Nederland toonde weinig interesse, de aandacht ging uit naar de herdenking van de moord op Theo van Gogh en naar de wedstrijd Thun (CH) - Ajax: 2-4. De stakingen bij de NAM, Den Helder en Emmen, begonnen alsnog op 3 november. Nachtelijk overleg tussen Shell en de bonden had niets opgeleverd. Maar vanmiddag al (3 nov.) bleek de druk van de ketel: Shell en de bonden hebben een compromis gesloten. Dat is Snell! Nu alleen nog afwachten, wat het personeel ervan vindt. De stakingen zijn in ieder geval van de baan. Krijgt die voorbarige analyst van Rabo Securities achteraf dus toch gelijk: de consument merkt niets van deze staking. Maar, om met een optimistische opmerking af te sluiten, als werkgevers zo gauw door de knieën gaan, zou dit wel eens de eerste van een reeks van stakingen kunnen zijn.
Overigens steeg de olieprijs vandaag met $ 2,- tot $ 61,70. Aanleiding was een mededeling van de OPEC, dat de productie in oktober was gedaald.

Sommige ontwikkelingen, eenmaal op gang gebracht, zijn niet meer te stoppen, noch door geweld, noch met rationele beheersmaatregelen en een tovenaar hebben wij niet. Neem het Kyotoprotocol, een goedbedoeld gebaar om de uitstoot van het broeikasgas CO2 wereldwijd zodanig te reduceren, dat er voorlopig geen nadelige klimaatveranderingen zullen optreden. Maar de grootste economie ter wereld weigert zich eraan te houden en wat de grootste economie ter wereld gaat worden, China, valt buiten de bepalingen, omdat het nog een "ontwikkelingsland" is. Terwijl de EU en de rest van de geïndustrialiseerde wereld moeizame pogingen doen de CO2-uitstoot in ieder geval niet al teveel te laten stijgen (dalen? Laat me niet lachen!), kunnen de 1,3 miljard Chinezen hun verbruik van steenkool verdubbelen en hun olie-importen met 10% per jaar laten groeien. De extra CO2-uitstoot die China (dus nog afgezien van andere grote ontwikkelingslanden, India, Indonesië, Brazilië) alleen de komende 20 jaar al gaat veroorzaken is meer dan alle industrielanden bij elkaar ooit kunnen bezuinigen. China is op weg de grootste ecologische ramp ter wereld (2e art.) te worden, maar wie kan deze reus nog tegenhouden? Integendeel, banken en ondernemers uit het westen staan in de rij met geld en opdrachten om het Chinese vuurwerk alsmaar harder te laten knallen. Tegen deze gecombineerde macht is geen overheid opgewassen. Moest laatst de EU al niet buigen voor de gezamenlijke druk om tientallen miljoenen stuks Chinese textiel toch op de markt te brengen, hoewel de jaarquota al overschreden waren?
De vraag of de mens nu wel of niet de veroorzaker is van een wereldwijde klimaatverandering (zie foto's) is eigenlijk alleen nog een academische kwestie. De onderliggende gedachte was: als de mens de oorzaak is, kan de mensheid ook maatregelen treffen om ongewenste ontwikkelingen te stoppen of te keren. Afgezien van de vraag, wie zoveel macht en dwangmiddelen zou moeten krijgen om de wereld tegen zijn zin een kant op te sturen die ze blijkbaar niet wil, mag toch duidelijk zijn dat wat in de afgelopen eeuw door de mens is verwoest, verstoord, of uit balans gebracht, niet door menselijk ingrijpen in een paar decennia te herstellen is. Bovendien staan ruim 6 miljard en over 20 jaar 8 miljard mensen elke poging daartoe zelf in de weg en zoals tsunami's, orkanen en aardbevingen ons recentelijk hebben laten zien, tegenover natuurgeweld staan we machteloos.
De "Oil Drummer" Stuart Staniford gaf onlangs een korte opsomming van wat er momenteel mis dreigt te gaan met ons klimaat. Het is maar een kleine bloemlezing, maar elke bloem is een nagel aan de doodkist der mensheid en als je alle bloemen bij elkaar legt vormen zij vanzelf een grafkrans.

We zijn nu op een punt aangeland dat we met onze eigen ogen kunnen zien dat we bezig zijn het klimaat ingrijpend en waarschijnlijk onomkeerbaar te veranderen. Bijna overal ter wereld trekken gletschers zich in hoog tempo terug, het ijs op de Noordpool smelt weg (zeker is het niet, maar het pakijs zou na 2020 elke zomer volledig kunnen verdwijnen), de permafrost begint te ontdooien en daarbij komen grote hoeveelheden methaan vrij, een van de krachtigste broeikasgassen, terwijl het aantal droogteperiodes ten gevolge van opwarming van de atmosfeer in de afgelopen dertig jaar is verdubbeld. Over de hele wereld is de kracht van orkanen aanzienlijk toegenomen en ze komen nu ook voor in gebieden waar dat sinds mensenheugenis nog nooit het geval is geweest.
Wetenschappers hebben veranderingen in oceaanstromingen voorspeld en kijk eens aan, die beginnen nu inderdaad op te treden, waaronder ook in de Noord-Atlantische Circulatiestroom, hoewel het totnutoe zeer onwaarschijnlijk werd geacht dat zich daarin in deze eeuw al ingrijpende veranderingen zouden voordoen. Verder groeien er vermoedens over veranderingen in diepzee-stromingen die kunnen leiden tot een destabilisering van in sedimentlagen ingevangen methaan hydraten, met name in de diepzeeën van zuidoost Azië. O ja, en het landijs van Groenland blijkt veel sneller te smelten dan klimatologen totnutoe hadden vermoed en het ijsveld van West-Antarctica begint uit elkaar te vallen, hoewel ook dat aanvankelijk voor hoogst onwaarschijnlijk werd gehouden. Uit onderzoek naar klimaatomstandigheden in de prehistorie komt naar voren dat het klimaat plotseling zomaar kon omslaan, soms in een dramatisch hoog tempo van niet meer dan drie jaar. En wij zorgen nu al een eeuw lang voor een groeiende toename van CO2, een broeikasgas waarvan we weten dat het in het klimaatsysteem een kritische rol speelt bij het regelen van de temperatuur.

Het lijkt erop, of de natuur zich opmaakt om de aarde weer woest en ledig te laten worden. Hoeveel wetenschappelijke rapporten, milieumaatregelen en loze protocollen zullen nog gepubliceerd worden eer het besef doordringt, dat het menens is, dat we er niets tegen kunnen doen en dat we op het ruimteschip Aarde als ratten in de val zitten? Als die waarheid zich ook aan het westen opdringt, vervalt de maatschappij tot een staat van wetteloosheid. De enige wet die dan nog van kracht blijft is de Wet van Murphy.

Toen Shell in 1936 op een Industrietentoonstelling de werking van een boortoren demonstreerde, stuitten ze tot hun stomme verbazing op echte olie. Weliswaar niet veel, maar genoeg om na de oorlog serieus met exploitatie te beginnen. Bijna nog klunziger ging het toe bij de vondst van de eeuw, de ontdekking van de gasbel bij Slochteren. In 1957 werd daar geboord, maar zonder succes en eigenlijk was al besloten de boel maar de boel te laten, in te pakken en weg te wezen, maar op de laatste zaterdag - toen nog een halve werkdag - was er even een kink in de communicatie. De tekst van het artikel geeft geen bijzonderheden, maar misschien zat er een kraakje op de telefoonlijn met het hoofdkantoor, waardoor de leider van de booroperatie meende te begrijpen dat hij nog één poging moest wagen. In ieder geval werd er in het weekend nog even doorgeboord, dwars door een zoutkoepel heen waaronder een gasbel van gigantische afmetingen schuilging. Kassa!
Ik weet nog wel dat heel Nederland in euforie verkeerde: we hadden gas, we waren rijk! De slogan van Jacobse en Van Es moest nog uitgevonden worden, maar Vadertje Drees zorgde ervoor dat 'Iedereen rijk' bewaarheid werd. Voor we het beseften was er door een leger Franse meesterlassers een pijpleidingennet door heel Nederland aangelegd, in alle woningen werden de gastoestellen van nieuwe branders voorzien, gratis! Iedereen kookte toen nog op stadsgas, dat uit cokes gewonnen werd. Dat was nu afgelopen, iedereen kreeg aardgas en het kostte een habbekrats. Dankzij ons aardgas kon de overheid voor Sinterklaas gaan spelen. De AOW, een riante WAO-regeling, waarde-vaste pensioenen, een kortere werkweek, langere en doorbetaalde vakanties, de Deltawerken, de Flevopolders, nieuwe infrastructuur. Begin jaren 70 kon Den Uyl de Limburgse mijnen dichtgooien en kerncentralies zoals in Frankrijk, ach, dat hoefde voor ons niet.
Als die ingenieur bij Slochteren in 1957 zijn baas wél goed had verstaan, zou het met Nederland en Europa misschien heel anders gelopen zijn. Het zoeken naar olie en gas in de Noordzee was dan nooit, of veel later op gang gekomen, wij hadden nog kolen gedolven, de Noren waren een stoer vissersvolkje gebleven en de Schotten liepen nog schapen te hoeden.
Met ons gas zijn in de afgelopen 50 jaar mooie dingen gedaan, exporteren bijvoorbeeld, ten bate van de schatkist. Wel voor een zacht prijsje, helaas, want ooit vond iemand het blijkbaar een goed idee om de gasprijs te koppelen aan de olieprijs en die is erg lang erg laag geweest. In het artikel wordt erop gewezen dat we met ons gas nog zo'n 20 jaar te gaan hebben. Dat is geen prettig idee, want zo ben je rijk en zo ben je arm. Met dit vooruitzicht moeten we zwaar gaan investeren in onze stroomvoorziening en zonder aardgasbaten komt de bodem van de schatkist snel in zicht. Misschien moesten we daarom de export maar eens wat dimmen en onze gasvoorraad bewaren voor de lange koude winter die er aan staat te komen. Misschien moesten we maar weer onze eigen koers gaan varen, want de Europese Unie stormt als een troep lemmingen op de afgrond af, omdat de spraakmakende politieke elite in zijn grootheidswaan geen oog heeft voor de realiteit en alleen maar in termen van groei kan denken. Die gedachten werpt de schrijver althans op in de laatste alinea's van zijn artikel:
"Tijdens de jaren 60 werd de gasproductie gestaag opgevoerd tot ie in de jaren 90 een onregelmatig plafond bereikte van gemiddeld 1,2 Mb/d (energie-waarde vergelijkbaar met 1,2 miljoen vaten olie per dag). De productie blijft naar verwachting op dit niveau tot omstreeks 2025 en daalt dan in tien jaar tijd steil af tot nul. Nederland verbruikt momenteel zelf 0,7 Mb/d aan gas, zodat er de komende 20 jaar een half Mb/d voor export overblijft.
In de grafiek (bron: www.peakoil.ie) valt te zien, dat de productie van olie en gas maar een vrij korte periode beslaat. De Europese Unie lijkt daar geen rekening mee te houden en hanteert nog steeds de financieel-economische groeiscenario's die alleen opgaan voor de Eerst Helft van het Olietijdperk. In de Tweede Helft zullen alle prognoses constant moeten worden teruggeschaald. De Hollanders, die het voorstel voor een Europese Grondwet al bij referendum hebben verworpen, zouden wel eens de eersten kunnen zijn die besluiten hun eigen weg te gaan, zeker als ze tot de conclusie komen dat het opnieuw invoeren van een eigen munteenheid de beste manier is om hun nationale belangen te behartigen. Van een echte bekering tot het nieuwe realisme kan pas sprake zijn als de overheid de export van gas aan banden legt, als het eindelijk tot ze is doorgedrongen dat het hier letterlijk om een 'bodemschat' gaat die lokaal moet worden aangewend om in de overgangsperiode de ergste spanningen op te vangen."

Wijze woorden, maar ik vrees dat er méér dan een referendum voor nodig is om Abu Zalm het licht te laten zien en eer het ongeleide europrojectiel van EZ (Brinkhorst) de gaskraan dichtdraait, zal hij nog minstens een keer ongehelmd van zijn fiets moeten vallen.

Bovendien is olie nog geen benzine. Negen raffinaderijen zijn stilgelegd, ongeveer 10% van de totale landelijke raffinagecapaciteit. Los van de wereldolieprijs zullen de benzineprijzen in de VS zelf door het tijdelijke tekort nog verder stijgen. De prijs van Super schurkt nu al tegen de $2,60/gallon aan en analysten beschouwen $3 als een kritische grens. Gaat de prijs daar overheen, dan dreigt voor veel gezinnen en bedrijven een financieel probleem, of ze zouden hun benzineslurpers aan de kant moeten zetten en in zuiniger auto's moeten gaan rijden - 52% van alle personenauto's in de VS zijn SUV's! 80% van alle olie is nodig voor het autoverkeer en afgezien van de airco's, is dat de belangrijkste reden dat de VS een kwart van alle olie verstoken die wereldwijd wordt geproduceerd!
Er is echter meer aan de hand, dat verreikende gevolgen kan hebben. De Mississippi is een verkeersader. Producten uit New Orleans worden per schip over de rivier naar het achterland getransporteerd. Die aanvoer wordt nu voor enkele weken, of zelfs maanden onderbroken en dat betekent dat alles daar duurder wordt. De staten in het stroomgebied, de Mid-West, zijn de graanschuur van de VS en van de rest van de wereld. Voor zover de graanoogst zelf al niet bemoeilijkt wordt door een brandstoftekort, dreigt er een stijging van de wereldvoedselprijzen en mogelijk (nog grotere) voedseltekorten in arme landen. De brandstofkosten vormen het leeuwedeel van de prijs van graan en zolang de monding van de Mississippi verstopt zit, is de export geblokkeerd.

Het blijkt allemaal nog een graadje erger, dan gedacht. President Bush overweegt zelfs de natie toe te spreken en op te roepen tot brandstofbesparing. Er zijn TIENTALLEN olieplatforms in de Golf van Mexico 'verdwenen', waarschijnlijk gekapseisd en gezonken en er ontbreken ook een paar boorplatforms. Volgens een insider gaat het minstens EEN JAAR duren, eer de productie weer op het oude niveau kan worden gebracht. Gevreesd wordt dat bovendien het leidingenstelsel voor de kust door bodemverschuivingen is vernield.
De meest directe schade aan de economie wordt echter veroorzaakt, doordat de pompen van twee overlandse hoofdtransportleidingen door stroomuitval gestopt zijn. Zoals hierboven voorspeld, zitten in enkele staten ten noorden van Louisiana, Arkansas en Tennessee, de eerste tankstations al zonder benzine, terwijl in Ohio en South Carolina de benzine is gerantsoeneerd. Overal, van Washington tot aan de Rocky Mountains, schieten de prijzen van benzine en diesel omhoog. Een prijs aan de pomp van $3,80/gallon wordt binnenkort verwacht, een 50%-stijging ten opzichte van de huidige prijzen. New England in het noordoosten en de staten ten westen van de 'Rockies' blijven voorlopig buiten schot. Die krijgen hun olie via eigen havens.
Hoe nijpend het plotselinge brandstoftekort is, mag blijken uit het feit dat een helicopter van een oliemaatschappij die wou opstijgen om de schade op zee te onderzoeken, wegens gebrek aan brandstof aan de grond moest blijven.

De internethype was puur gebakken lucht, opgeklopte verwachtingen, de nieuwe economie en het psychologisch effect van miljoenen goedgelovige mensen die via de beurs dachten mee te profiteren van de juist door de massaliteit steilstijgende aandelenkoersen. Toen het vertrouwen in de houdbaarheid van deze soufflé wegviel en iedereen zijn aandelen dumpte, was er geen houden meer aan en klapte de hele beurs in elkaar. Eerst de koersen van de internetbedrijven en daarna ook die van de 'blue chips' - denk aan world-on-line, kpn, kpn-quest, getronics, maar ook aan aegon en de banken. Daarna braken de schandalen los over topmanagers die een beetje al te hebberig waren geworden, van enron, ex-philips en nog zo wat.
Olie is geen gebakken lucht. Dat wordt het pas als je het verbrandt. Je krijgt er energie voor terug, maar daarna is het op, voor altijd in rook opgegaan. Olie is oude economie, een grondstof waar de wereld niet buiten kan en die al een eeuw op grote schaal verhandeld wordt. Op de olietermijnmarkt tref je geen particulieren aan, maar professionals. Die speculeren zich al een eeuw een slag in de rondte, want door het grote volume is een paar cent per barrel winst op een contract al de moeite waard. Er zijn echter grote economische belangen gemoeid met het laaghouden van de olieprijs, dus ondanks alle speculatie bleef de prijs laag, op een verantwoord niveau om de wereldeconomie niet te verstoren. Als iemand de prijs opdreef, pompte de OPEC een paar honderdduizend vaatjes meer per dag, totdat de markt zwom in de olie. En dat is nu juist wat door de groeiende vraag uit de ontwikkelingslanden en door de eerste tekenen van Peak Oil niet meer kan. De wereld zit aan zijn productieplafond en elk vat dat naar China gaat, gaat niet naar de VS of Europa, of die moeten er meer voor willen neertellen dan de Chinezen. Dit verklaart ook, waarom de prijsstijging dit jaar zo snel is gegaan en waarom deskundigen er voorlopig geen einde aan zien komen.
De prijs kan alleen nog omlaag, als de vraag naar olie afneemt en dat gebeurt alleen, als de wereld zijn energieverbruik drastisch beperkt door besparingen, of door een wereldwijde economische recessie. Het een roept ook het ander op. Op vrijwillige basis zijn substantiële besparingen moeilijk te realiseren. In ontwikkelingslanden zijn mensen die net een splinternieuwe SUV hebben aangeschaft niet bereid weer op de fiets te stappen. Regeringen zijn bang voor volksopstanden, als ze de subsidie op motorbrandstoffen verlagen of intrekken. En de huidige twee grootste slokops, de VS en (op afstand) China, zien weinig heil in besparing. Niet alleen kunnen ze zich die in eigen land niet permitteren, het is ook een kwestie van berekening: De voorraad die de één laat liggen, wordt onmiddellijk door de ander ingepikt.
Als meneer Forbes dus beweert, dat de olieprijs volgend jaar gehalveerd zal zijn, zegt hij impliciet dat hij een wereldwijde economische recessie ziet aankomen, maar daarin is hij beslist niet de enige.

In DFT stond 26-08 een stuk over de gevolgen van de hoge olieprijzen (ca. $67/bbl) voor Afrika. De benzineprijzen zijn er al zo gestegen, dat gemotoriseerd vervoer, vooral buiten de steden voor de bevolking onbetaalbaar aan het worden is. Dat wordt dus weer lopen, net als een generatie terug. Eén zinnetje trof me: Vaders die de auto noodgedwongen laten staan "houden nu wat geld over voor andere zaken, zoals schoolspullen voor hun kinderen." Wat een hypocriet gezwets! Dus als er benzine genoeg was geweest, hadden hun kinderen geen schoolspullen gekregen en nu zeker wel. Lopen maakt dorstig, dus het geld komt evengoed wel op. Schoolspullen? Kochten ze er maar condooms voor, dan zouden ze niet zoveel kinderen verwekken, volgens mij de enige, rationele manier om aan de eeuwige spiraal van honger en ellende te ontsnappen.
Bij de VN maken ze zich intussen grote zorgen over de gevolgen voor de Afrikaanse export. Als de wereldeconomie door de dure olie inzakt en de transportkosten stijgen, loopt de vraag naar Afrikaanse producten terug. Terwijl de behoefte aan humanitaire hulp dan groeit, neemt de kans dat die ook geboden wordt af. De rijkere landen zullen in hun begroting voorzieningen moeten treffen voor de duurdere olie en de VN denkt dat er dan als eerste gesneden gaat worden in de budgetten voor hulpprojecten in Afrika. Gezien het BBC-artikel, lijken de hulpverleners dan zelf het zwaarst getroffen te worden.