Oud Nieuws
Het 'vredesjaar' 1918, de Spaanse griep

Algemeen

26 februari 1918, Straatroof
Alg. Handelsblad, 26 februari 1918

28 maart 1918, overleden Emma Hibbeln–Pasteuning, † 30 jr
Alg. Handelsblad, 30 maart 1918 – 3 adv. onder elkaar
De dochter van kruidenier Bart Pasteuning († 1915), in 1909 getrouwd met 'gaslichtmiljonair' Joseph Hibbeln, overleed aan de gevolgen van een blindedarmontsteking. Haar huisarts, dr. Blaisse, Jan Luijkenstraat 74, was daar volgens de familie te laks mee omgegaan, maar mogelijk kwam dat voort uit voorzichtigheid, omdat zij wellicht weer zwanger was. Emma had in de acht jaar sinds haar huwelijk zeven bevallingen gehad. Haar laatste baby was in dec. 1917 gestorven, 3 maanden oud.
Zie de special over 'de familie Pasteuning'.

10 april 1918, Plaatselijk Revolutionnair Socialistisch Comité
Alg. Handelsblad, 11 april 1918
10 april 1918, De levensmiddelennood. Een algemeene werkstaking?
de Telegraaf, 11 april 1918
Rellen voor het Concertgebouw, waar binnen een vergadering plaatsvond van de arbeiders-beweging, o.a. over de heersende voedselschaarste. Politiecharges in de Van Breestraat.
Geschiedenis: 'De vergeten bestorming van de Amsterdamse kazernes in 1918', Wouter Linmans, Revolutiekoorts, Athenaeum, 322 blz. – over het Aardappeloproer (1917), de oproep van Troelstra tot een vreedzame machtsoverdracht aan de arbeiders (11 nov 1918 in de Tweede Kamer) en twee dagen daarna, de poging van de communistische voorman David Wijnkoop een omwenteling te ontketenen in Amsterdam naar het voorbeeld van de Russische Oktoberrevolutie.
Het Parool, 30 november 2024

Op huisnummer

Nº 1
dr. A.W. van Renterghem, Inrichting voor Psycho–Therapie
Sinds 1913 met als assistent dr. Adriaan van der Chijs, die toen nog in de Banstraat woonde.
Op 30 aug 1918 overleed Van der Chijs' moeder, Wilhelmina Vrolik. In de rouwadvertentie staan haar acht kinderen met aanhang, afgezien van hun jong overleden (1877-1878) broertje.
Bron: Delftsche Courant, 31 augustus 1918
H. van der Chijs, 1919, op Zwarte Lijst Engelse regering
Alg. Handelsblad, 22 februari 1919
Dit betreft Van der Chijs' oudste broer Hendrik. Die was met een Duitse getrouwd en woonde tijdens WO I in Hamburg. Hij had een overzees import/exportbedrijf en kwam daardoor waarschijnlijk 'in aanvaring' met het Britse beleid om alle aanvoer van voedsel en goederen naar Duitsland te blokkeren. Mogelijk gebruikte Hendrik de adressen van zijn broer Adriaan om de autoriteiten te misleiden. Het adres op het Damrak was een kantoorgebouw, waar o.a. enkele beurshandelaren gevestigd waren.

Nº 2–4
G. de Ridder & Zoon, Stalhouderij verplaatst naar Ceintuurbaan
Alg. Handelsblad, 30 januari 1918
te huur, dubbel onderstuk met zeer droge (hooi?) bergzolder
Alg. Handelsblad, 7 februari 1918

Nº 3
mevr. Van Dam, vraagt dienstbode, in niet-kath. gezin, 4 pers.
Het Centrum, 21 maart 1918
idem, vraagt Meisje-alleen, hulp v. werkster, loon ƒ 200 en ƒ 40 waschgeld
Nieuwsblad van het Noorden, 1 mei 1918

mej. A.J. Holst, Geneesmiddelen, ziekenverpleegingsartikelen

Nº 12
Fam. G. van Weeren–De la Bey, overlijden van stiefmoeder op 27 nov. 1918
Alg. Handelsblad, 29 november 1918

Annie Vleming–Van den Bergh, Concertzangeres
Alg. Handelsblad, 7 september 1918

Nº 14 – Nº 16 – Nº 18
Huizenveiling Frascati, 27 jan 1919, drie panden geveild

Nº 14
mevr. Povel, vraagt, eenvoudig R.K. meisje voor huish. werk
Het Centrum, 12 juli 1919
Alex. Povel, 'De Witte Bioscoop', polemiek over de R.K. filmkeuring
De Tijd, 15 januari 1918
In een zeer uitgebreid ingezonden stuk verdedigt B.Th. de Wolf, R.K. filmcensor, zich tegen de aantijgingen van Alexander Povel, dat hij films zou hebben goedgekeurd voor vertoning, die volledig in strijd zijn met de katholieke moraal. Het artikel loopt door op de volgende pagina.

Nº 18
J.C. Moquette

Nº 20
Fam. Menagé Challa–Rühl, geboorte van een zoon op 2 dec. 1918
Alg. Handelsblad, 3 december 1918
De trotse vader was zanger – RD 80
Getrouwd in mei 1913, C[ornelis] Menagé Challa en Johanna Wilhelmina Rühl.
Gescheiden op 3 december 1928, Ned. Staatscourant, 19 januari 1929.
Een familielid van hem, Th.F. Menagé Challa, was in 1915 deurwaarder bij het Gerechtshof, Weteringschans 63.

Nº 22
J.P. van Fastenhout, filantroop

Nº 26 – kvb
J. Rademaker en A. Rademaker-Van Nulck
Mevr. Rademaker was mogelijk familie – zij het van een andere tak – van:
– A. l'Espérance van Nulck, tabakshandelaar in Amsterdam, wiens weduwe in Bussum woonde en daar in januari 1919 overleed, 70 jr.
Alg. Handelsblad, 16 januari 1919
– J. van Nulck Jr., wiens weduwe op Van Breestraat 91 woonde en daar in februari 1919 overleed, bijna 69 jr.
Alg. Handelsblad, 13 februari 1919
Bezweken deze dames aan de Spaanse griep die na WO I Europa teisterde?

7 januari 1918, bewaarplaats van inboedels
Alg. Handelsblad, 7 januari 1918
In de algehele malaise aan het eind van WO I kreeg het pretentieuze wijnmagazijn van Wijnand Nimmo – zie jaarlijst 1900 – wel een heel bescheiden bestemming.
Het in deze advertentie vermelde telefoonnr. Z 363 stond op naam van H. Jungst, de groenteman op nr. 27 aan de overkant. Had die het onderstuk van nr. 26 gehuurd en dreef hij, behalve zijn groentezaak, ook nog een handel in tweedehands meubilair, of was dit iets eenmaligs?

Nº 27
H. Jungst, v/h Brockhoff, in fruit, groenten en aardappelen

Nº 28 – kvb
Fam. Hyman Salomons–Meyer

Nº 31
Wed. Van den Bergh–Monnickendam, vraagt Meid-Huishoudster, in klein gezin
aanmelding via een lokale (Enschedese) tussenpersoon
Twentsch dagblad Tubantia en Enschedesche courant, 5 november 1919

Nº 32 – kvb
H.W. Fransen, Makelaar

Nº 36 – kvb
Frederik Perk, boekhouder
privé archief Hans Vervoort
Zijn achtergrond: een degelijk ambtenarengezin.
Zijn ouders: trouwakte (18 juni 1869, Hillegom), Nicolaas Fredrik Perk (Naarden, 3 sept. 1843), landmeter v/h kadaster, Leiden, en Zwaantje van Waveren (Hillegom, 4 aug. 1844), dochter van een bloemist.
Bij zijn eigen huwelijk (akte) traden o.a. twee van zijn broers als getuigen op. De oudste woonde in Den Haag en was ambtenaar bij een stoomtrammaatschappij, de tweede was hoofdopzichter bij de Ned. Heidemaatschappij en woonde in Hengelo (Ov.).

Perk woonde op dit adres sinds 20 april 1916 met zijn vrouw, Hendrika van Gelder, hun dochtertje (1913) en zijn schoonmoeder – zie jaarlijst 1914 – en een inwonende dienstbode.
Hij had het pand in 1917 gekocht en bleef er zelf in wonen tot 30 okt. 1918. Daarna verhuurde hij het voor een half jaar aan:

Leo Cats, koopman; van 11 november 1918 tot 28 april 1919
Cats was geboren in Gouda op 11 okt. 1883 en net 35, toen hij nr. 36 betrok. Hij was op 21 dec. 1911 te Amsterdam getrouwd met Wilhelmina Adele Elsenbroich, geb. 23 maart 1886 in München-Gladbach.
Zij hadden inmiddels drie kinderen, allen in Amsterdam geboren: Willy Leo, al voor hun huwelijk, op 24 april 1910; Anny Sophie op 13 juni 1913 en een baby, Kurt Egon, van 24 juli 1918. Hun dochter zou in 1926 overlijden, 13 jaar oud.
Er waren twee inwonende dienstbodes, waarschijnlijk allebei uit Friesland: Uilkjen Bouman, geb. 1895, die op 25 febr. 1919 naar Leeuwarden vertrok en van 6 jan. tot 19 juni 1919 Jitsje Koersen, geb. 1893.
Op 28 april 1919 verhuisde het gezin naar het Oosteinde 26-hs, naast het Paleis voor Volksvlijt, waar nu de Nederlandse Bank staat. Direct de volgende dag keerde Perk terug op Nº 36.

Frederik Perk, boekhouder; van 29 april 1919 tot 15 april 1929
Mogelijk ging het Perk in de jaren rond 1920 minder voor de wind, er waren geen dienstmeisjes meer, wel onderhuurders of kostgangers.
Vanaf 31 mei 1919 woonde bij hem in Emile Walter Catz, geb. 24 dec. 1894 in Groningen. Op 24 sept. 1919 verhuisde die naar Vondelstraat 23.

Zie vervolg Nº 36 in jaarlijst 1920.

Nº 39
Fam. F. Gütermann–Pappenheim, geboorte van een zoon op 5 febr. 1918
Alg. Handelsblad, 7 februari 1918
Volgens de telefoongids hield hij in 1915 kantoor op de OZ Voorburgwal 99 o/n Gütermann, F., (voorheen I.W. Attema), Koopman en agent.
In ondertrouw, 10 april 1917; getrouwd, 24 april 1917, Franz Gütermann en Hede Pappenheim. Haar officiële voornaam was Hedwig.
Franz Gütermann móest, dacht ik, wel een telg zijn geweest uit de Gütermanndynastie, die in de 19e eeuw een wereldnaam had opgebouwd op het gebied van naaizijde en garens. De fabriek stond in Gutach im Breisgau, een dorpje in Baden (Duitsl.) en de familie had haar wortels in Bamberg, waar Franz, volgens eigen opgave op 29 maart 1888 geboren was. Ik vermoedde, bij gebrek aan andere informatie, dat hij tijdens WO I naar het neutrale Nederland was getrokken om daar de Gütermann naaizijde aan de man te brengen, maar daar klopte dus uiteindelijk niets van. Het duurde tot begin 2021, eer ik een document tegenkwam met zijn werkelijke achtergrond. Hij deed niet in naaizijde, maar in speelgoed en importeerde dat uit alle hoeken van Europa en uit Amerika.
In 1917 trouwde hij met Hedwig Pappenheim, dochter van een koopman die al eind 19e eeuw met zijn vrouw uit Duitsland naar Amsterdam was verhuisd.
Beide families waren van joodse origine. Het gezin bleef tot 1940 in de Van Breestraat wonen, maar nam na de Duitse inval de wijk naar New York. Eind 1940 werd het huis op nr. 39 verkocht en de hele inboedel geveild – zie jaarlijst 1940.

Nº 42 - kvb
privé archief Dirkzwager–Bakker
mej. M.A. Rost, verpleegster WG; sinds 1911 eigenaresse
mej. M.J. Vlieg, verpleegster WG
21 maart 1918, het hele pand te huur voor ƒ 250,- p.m.
Alg. Handelsblad, 21 maart 1918
Het huis stond toen nog op naam van mej. Rost, die in 1919 zou komen te overlijden. Mogelijk heeft zij het pand in 1918 echter al ontruimd, wellicht wegens ziekte. Zie "Bewoners tot 1940" onder nr. 42.
Nieuwe bewoners in 1919 twee gezinnen, waaronder dat van dr. C.I. de Vries Robles, genoemd in jaarlijst 1920.

Zie vervolg Nº 42 in jaarlijst 1920.

Nº 44 - kvb
L. Leydesdorff, dank voor deelneming bij overlijden zoon
Alg. Handelsblad, 27 november 1919

Nº 45
Fam. A. Immink
Tot 1921 op dit adres, daarna verdwenen.
Telefoongidsen 1921–1922

Nº 49
Heerenhuis, onverhuurd, in veiling 22 dec 1919
Alg. Handelsblad, 14 december 1919
Huizenveiling Frascati, 22 dec 1919, niet geveild, uit de hand verkocht
Alg. Handelsblad, 23 december 1919
In 1920 kwam op Nº 49 een wed. M.H. Souget-Citroen te wonen. In de telefoongids van 1915 vond ik o.a. een Salomon M. Souget, makelaar in ass., Gelderschekade 60. Volgende gidsen ontbraken, maar in de gids van 1920 stond op dat adres een weduwe van die naam. De makelaar bleek in 1917 te zijn overleden en een familierelatie met de weduwe op Van Breestraat 49 leek niet uitgesloten.
Begin 2021 - zie jaarlijst 1920 – vernam ik via een mail uit Amerika, dat deze makelaar haar zwager was geweest en ook, dat de koop buiten de veiling om geregeld zou kunnen zijn door de gewiekste kunsthandelaar en mecenas Leo Nardus, een zakenpartner van haar op 11 nov 1918 overleden echtgenoot, wijlen Marcus Hijman Souget. Het echtpaar had, mede dankzij Nardus, een royaal inkomen gehad en een villa in Bussum, maar bij Marcus' plotselinge dood († 49jr) bleek hij voor zijn vrouw en kinderen vooral schulden te hebben nagelaten.

Nº 50 – kvb
Maison Siemer, Robe périodique – oorlogsinflatie
Alg. Handelsblad, 26 februari 1918
Paul Siemer heeft de oorlog doorstaan, alleen is de prijs van zijn voordeligste 'Voorjaarsstoffen' t.o.v. 1914 met ruim 40% gestegen van ƒ 24,75 naar ƒ 35,-. Hij adverteert maandelijks en net als tien jaar terug ligt de nadruk weer helemaal op de 'positiejurk'.
Maison Siemer, Robe périodique
Alg. Handelsblad, 28 oktober 1919

Nº 51
Fam. Heilbron–Den Hertog, arts

Nº 53
Mevr. Wagener, vraagt keukenmeisje, loon ƒ 200–225, waschgeld ƒ 40.
's Zomers 6 wkn vrij
Prov. Overijsselsche en Zwolsche courant, 28 maart 1919

Nº 54 – kvb
Heerenhuis, leeg te koop, ƒ 16.000 v.o.n., mak. Z. Deenik & Zn.
Alg. Handelsblad, 3 april 1919

jvr. L. Backer
in 1919, RD 60

Nº 55
Maison de Boer–Israëls, voortaan 's Zaterdags na 1 uur gesloten
Alg. Handelsblad, 14 maart 1919
idem, Damescouture, cursus snijden en opwerken
de Telegraaf, 13 september 1919

Nº 56 – kvb
Albartus Gerhardus Wijers, overleden, 17 sept. 1918, 58 jaar
Alg. Handelsblad, 18 september 1918
Gepensioneerd West-Indisch hoofdambtenaar.
Veiling wegens sterfgeval, Complete inboedel, kijkdagen 26/27 okt. 1918
Alg. Handelsblad, 23 oktober 1918

Nº 57
H. Lauer Jr.

Nº 58 – kvb
Jac. Rinse, journalist
in 1917, RD 90Beheerder van het Nederlandsch Correspondentie Bureau voor Dagbladen.

Nº 61
27 juni 1918, gevraagd, een beschaafd meisje, P.G.
Alg. Handelsblad, 27 juni 1918
10 september 1918, gevraagd, een beschaafd meisje, P.G.
Alg. Handelsblad, 10 september 1918
Dat zal mevr. De Flines zijn, die in 1920 nog steeds, of weer op zoek is naar een geschikte hulp in de huishouding, maar wel P.G. – dat is overigens geen afkorting van 'prettig gestoord'!
Inderdaad, mevr. De Flines. Je vindt een naam, je zoekt verder en dan is het of je een la opentrekt: een heel familiearchief!
Van 1916 tot 1922 woonden hier (eigenaar) Jan de Flines (1879–1932), luitenant, later reserve-kapitein, en zijn vrouw Jeanette Henriëtte (Jeanne) Hijmans (1882–1972), gehuwd in 1904.
In deze familie leefde een sterke traditie van archiefvorming, alles werd bewaard, ook de archieven van eerdere generaties de Flines en aangetrouwde families, waaronder van de drukker Blikman, later Kantoorboekhandel en drukkerij v/h Blikman & Sartorius, Rokin 17. Jan was daar tot zijn dood, 1 april 1932, directeur van. In 1922 verhuisde het gezin naar Santpoort.

Nº 62 – kvb
Max Zeldenrust, Schermleraar + eig. diamantzagerij

Nº 64 – kvb
C.J. de Jong, Kruier

Nº 65
Jos. L. A. Luijckx, Alg. secr. R.K. Ver. 'Liefdewerk Oud Papier'
De Tijd, 15 juli 1918 en De Tijd, 2 december 1918 – resultaat 1917
Het Liefdewerk Oud Papier, Opgericht A.D. 1874, Alg. Secretariaat
De Maasbode, 29 januari 1919 en De Tijd, 5 juli 1919
Door de verarming van de bevolking tijdens WO I nam de inzameling en de opbrengst over die periode aanzienlijk af. Een overzicht van de resultaten van 1918, vergeleken met die van 1917 en 1914.
De Zuid-Willemsvaart, 23 augustus 1919

Nº 67
A.M.F. Achterberg–Van Rijmenam, wed. van J.S.P.P. Achterberg
Telefoongids 1917
Zij zou op 6 jan. 1920 komen te overlijden.

Nº 68
mevr. E. Swagemakers, Tehuis voor Belgische kinderen
Alg. Handelsblad, 10 april 1918
Bekend uit jaarlijst 1914, maar haar voorletter is gewijzigd, van P. in E. Is een inwonende dochter haar als 'penningmeesteresse' opgevolgd? In 1920 zal het huis in veiling worden gebracht.

Nº 69
Mej. D.E. Cool

⏫     🔼     🔽     ⏬